Christian I od Danske

Christian I
Portret Christiana I
Danski kralj
Vladavina	1. septembar 1448. - 21. maj 1481.
Krunidba	28. oktobar 1449.
Prethodnik	Christoffer
Nasljednik	Hans
Norveški kralj
Vladavina	13. maj 1450. - 21. maj 1481.
Krunidba	2. august 1450.
Prethodnik	Karl I
Nasljednik	Hans
Švedski kralj
Vladavina	23. jun 1457. - 23. jun 1464.
Krunidba	29. jun 1457.
Prethodnik	Karl VIII
Nasljednik	Karl VIII
Supruga	Dorotea Branderburška
Djeca	Olaf, Canute, Hans, Margaret od Danske (škotska kraljica), Frederik I
Dinastija	Oldenburg
Otac	Dietrich Oldenburgški
Majka	Hedviga od Holsteina
Rođenje	2. jun 1426. Oldenburg (Danas u Njemačkoj)
Smrt	21. maj 1481. Copenhagen

Christian I (Oldenburg, 2. jun 1426. - Copenhagen, 21. maj 1481.), bio je danski kralj od 1448. do 1481., ali kako je to bilo vrijeme Kalmarske unije on je od 1450. do 1481. bio i norveški kralj, a u dva navrata od 1457. do 1464. i 1465. - 1467. i švedski kralj.^[1]

Christian je bio i osnivač Dinastije Oldenburg, koja je vladala Danskom do 1863. za svoje vladavine pokušao da dobije kontrolu nad Švedskom i sačuva jedinstvo skandinavskih zemalja, ali je u tim nastojanjima poražen od strane švedskog plemstva 1471.^[1][1]

Biografija

Christian je bio sin grofa Dietricha od Oldenburga i Hedvige od Holsteina, njjega je danski Državni savjet (Rigsråd) - 1448. odabrao za dansko - norveškog monarha, nasljednika Christoffera. Sljedeće godine oženio se udovicom svog prethodnika - Doroteom Branderburškom.^[1]

Državni savjeti Švedske i Danske su na zajedničkom sastanku u Halmstadu 1450. prihvatili Christiana za zajedničkog (kalmarskog) monarha, ali je tadašnji švedski monarh - Karl VIII to odbio, pa je taj njegov potez bio uzrok za švedsko - danski rat (1451. - 1457.)^[1] Christian se popeo na švedski tron tek 1457., nakon što je s njega konačno zbačen Karl VIII pa je vladao Švedskom do 1464., kad je s trona zbacila grupa švedskih velikaša. Ponovno se vratio na prijestolje u razdoblju 1465. - 1467. tad je ponovno pokušao da dobije čvršću kontrolu nad Švedskom, ali je i taj njegov pokušaj završio porazom u Bitci kod Brunkeberga (nekad pored, a danas u Stockholmu) - 1471., od snaga koje je vodio Sten Sture - Stariji.^[1]

Christian je kupnjom do 1460. uspio steći kontrolu nad Schleswigom (danas podjeljenim između Danske i Njemačke) i Holsteinom (danas dio Njemačke) u daba kad se taj feud zbog izumiranja vlasnika raspadao.

Ipak ga je ta kupnja skupo koštala, jer je zbog nje i učestalih ratova sa Šveđanima iscrpio riznicu, pa je ovisio o kreditima Hanzeatske lige kojoj je zauzvrat davao brojne komercijalne povlastice. Zbog tog je na sebe navukao bijes danskog plemstva, koji je prijetilo da se izrodi u ozbiljnu opoziciju. Problem je rješio tako što je 1468. sazvao skupštinu svih danskih staleža, na kojoj se problem razvodnio, tim trikom poslužili su se i njegovi neposredni nasljednici.^[1] Ortaštvo sa Hanzeatskom ligom ga je uvuklo u rat sa Kraljevinom Engleskom 1469. - 1474., jer su ga hanzeatski trgovci naveli da zabrani engleskim trgovcima aktivnost po Islandu.^[1]

Christiana je skupo koštala i udaja kćeri Margarete 1469. za škotskog kralja Jamesa III, on joj je kao miraz morao dati arhipelage Orkney i Shetland, koji su dotad pripadali Norveškoj, pored tog morao se odreći i prihoda od godišnje najamnine za Hebride i Otok Man koju su Škoti dotad plaćali.^[1]

U njegove uspjehe može se ubrojati poboljšanje odnosa sa Vatikanom, nakon sklapanja konkordata sa Sikstom IV. i osnivanje Univerziteta u Kopenhagenu - 1479. To mu je uspjelo nakon posjeta Rima 1474. kad je za to dobio i papinsku bulu.^[1]

Izvori

Vanjske veze

Christian I od Danske na Wikimedijinoj ostavi

• Christian I na portalu Encyclopædia Britannica (en)

• p
• r
• u

Monarsi Danske

Rani monarsi

c.916–1412

(Harthacnut) • Gorm Stari • Harald Plavozubi • Sweyn Forkbeard1 • Harald II • Knut Veliki1 • Harthacanute1 • Magnus Dobri  • Sweyn II • Harald III • Knut Svetac • Olaf I • Erik Stalnodobri • Niels • Eric Upamćeni • Erik Janje • Sweyn Grathe · Knut V · Valdemar Veliki • Knut VI • Valdemar Pobjednički · Valdemar Mladi • Erik Porez-na-plugove • Abel • Christoffer I • Erik Klipping • Eric Menved • Christopher II • Valdemar III • Christopher II • Interregnum • Valdemar Atterdag • Olaf II • Margaret I2

Palatinate-Neumarkt

1397–1448	Erik od Pomeranije2 • Christoffer2

Oldenburg

1448–1863	Christian I2 • John2 • Christian II2 • Frederik I • Christian III • Frederik II • Christian IV • Frederik III • Christian V • Frederik IV • Christian VI • Frederik V • Christian VII • Frederik VI • Christian VIII • Frederik VII

Schleswig-Holstein-
Sonderburg-Glücksburg

od 1863	Christian IX • Frederik VIII • Christian X3 • Frederik IX • Margrethe II

kurziv označava danske monarhe koji su također bili monarsi Norveške.
¹ također monarh Engleske.  ² također monarh Švedske.  ³ također monarh Islanda.