I. Dünya Savaşı'nın ana hatları

Aşağıdaki anahat, I. Dünya Savaşı'na genel bir bakış ve konusal bir rehber olarak verilmiştir:

I. Dünya Savaşı veya Birinci Dünya Savaşı - 28 Temmuz 1914'te başlayan ve 11 Kasım 1918'e kadar süren Avrupa merkezli bir dünya savaşıdır. Savaş, iki karşıt ittifakta bir araya gelen dünyanın tüm büyük güçlerini^[1] kapsıyordu: İtilaf Devletleri (Britanya, Fransa ve Rusya'nın Üçlü İtilafı merkezli) ve İttifak Devletleri (başlangıçta Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya'nın Üçlü İttifakı merkezli).^[1] 60 milyonu Avrupalı olmak üzere 70 milyondan fazla askerî personel, tarihin en büyük savaşlarından birinde seferber edildi.^[2][3] Büyük ölçüde, ateş gücündeki büyük teknolojik ilerlemelere karşın hareket kabiliyetinde ve stratejilerde fazla ilerlemeler olmaması sonucu 9 milyondan fazla kişi öldürüldü. Bu, dünya tarihindeki en ölümcül altıncı savaştı ve hemen ardından ilgili ülkelerde devrimler gibi çeşitli siyasi değişikliklere yol açtı.^[1]

I. Dünya Savaşı'nın doğası

I. Dünya Savaşı, aşağıdakilerin tümü olarak tanımlanabilir:

• Savaş
  • Topyekûn savaş
  • Dünya savaşı

I. Dünya Savaşı, ayrıca aşağıdaki savaş türlerinin de kullanımını gördü:

• Hava savaşı
• Zırhlı savaş
• Asimetrik savaş (bazı durumlarda)
• Yıpratma savaşı
• Kimyasal savaş
• Erken modern savaş veya modern savaş
• Kara savaşı
• Deniz savaşı
  • Denizaltı savaşı
    • Yoğunlaştırılmış denizaltı savaşı
    • Sınırsız denizaltı savaşı
• Siper savaşı

I. Dünya Savaşı'nın nedenleri

I. Dünya Savaşı'na yol açan uzun vadeli etkiler

Kültürel ve stratejik faktörler:

• Emperyalizm
• Militarizm
• Milliyetçilik
• Hücum kültü – Önce saldırmanın avantajına ilişkin değerlendirmeler.
  • Önleyici savaş

Avrupa güç dengesinin istikrarsızlaştırılması:

• Balkanlaşma
• Avusturya ile Sırbistan arasındaki gerilim
  • Mayıs Darbesi
  • Domuz Savaşı
  • Bosna Krizi
• Rusya ile Avusturya arasındaki gerilim
  • Avusturya-Macaristan'ın Bosna'yı işgal ve ilhakı
  • I. Balkan Savaşı
  • II. Balkan Savaşı
• Fransa ile Almanya arasındaki gerilim
  • Fransa-Prusya Savaşı (1870-1871) - güçlü ve dinamik bir Almanya'nın kurulmasını sağlayarak, gücün yer değiştirmesi veya dengenin bozulması olarak görülen şeye neden oldu
• İngiltere ile Almanya arasındaki gerilim
  • Birleşik Krallık ve Alman İmparatorluğu arasındaki deniz silahlanma yarışı
• İtalya ile Avusturya arasındaki gerilim
  • Bosna'nın Avusturya-Macaristan tarafından ilhakı

İttifaklar ağı:

• I. Dünya Savaşı diplomatik tarihi
• İttifak Devletleri
  • İkili İttifak (Almanya ve Avusturya-Macaristan)
  • Üçlü İttifak (1882) (Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya)
  • Alman-Osmanlı ittifak antlaşması
• İtilaf Devletleri
  • Fransız-Rus İttifakı (1894)
  • Fransa ve İngilizler arasında Dostluk Antlaşması
  • 1907 Britanya-Rusya Antantı
  • Üçlü İtilaf
• Belçika'nın tarafsızlığı hakkındaki 1839 Londra Antlaşması
• 8 Aralık 1912 tarihli Alman İmparatorluk Savaş Konseyi

I. Dünya Savaşı'na yol açan kısa vadeli etkiler

• Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın suikasti
• Temmuz Krizi
• I. Dünya Savaşı'na Fransa'nın girişi
• I. Dünya Savaşı'na Almanya'nın girişi
• I. Dünya Savaşı'na Japonya'nın girişi
• I. Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti'nin girişi

I. Dünya Savaşı'na katılan ülkeler

I. Dünya Savaşı, İtilaf Devletleri ve İttifak Devletleri arasında savaşıldı.

İttifak Devletleri (Üçlü İttifak)

•  Alman İmparatorluğu
•  Avusturya-Macaristan
•  Osmanlı İmparatorluğu
•  Bulgaristan

İtilaf Devletleri (Üçlü İtilaf)

Ana İtilaf devletleri

• Fransa
•  Rus İmparatorluğu (Mart 1917'ye kadar^[a])
  • Rus Geçici Hükümeti (Mart - Kasım 1917)
  •  Sovyet Rusya (Kasım 1917 - Mart 1918)
•  Sırbistan Krallığı
• Britanya İmparatorluğu
•  Kanada
•  İtalya Krallığı^[b] (Mayıs 1915'ten itibaren)
•  Belçika
• Amerika Birleşik Devletleri (Nisan 1917'den itibaren)

Diğer İtilaf müttefikleri

İtilaf Devletleri tarafında savaşan diğer ülkeler:

•  Karadağ
•  Japonya
• Portekiz (Mart 1916'dan itibaren)
•  Romanya (Ağustos 1916 – Mayıs 1918, Kasım 1918)
•  Yunanistan (Milli Savunma Hükûmeti için Kasım 1916; tüm ülke için Haziran 1917'den itibaren)
• Arnavutluk
• Brezilya (Ekim 1917'den itibaren)
• Ermenistan (Mayıs 1918'den itibaren)

Çekoslovakya – bkz. Çekoslovak Lejyonu

• Finlandiya (Ekim 1918'den itibaren)
•    Nepal (Britanya Hint Ordusu altında asker gönderdi)
• Siyam
•  San Marino (Haziran 1915'ten itibaren)

Savaşmayan İtilaf müttefikleri

İttifak Devletleri'ne savaş ilan eden, ancak askeri katılımda bulunmayan devletler:

•  Andorra
•  Bolivya (Nisan 1917'den itibaren)
•  Çin (Ağustos 1917'den itibaren)
•  Kosta Rika (Mayıs 1918'den itibaren)
•  Küba (Nisan 1917'den itibaren)
•  Ekvador (Aralık 1917'den itibaren)
•  Guatemala (Nisan 1918'den itibaren)
•  Liberya (Ağustos 1917'den itibaren)
•  Haiti (Temmuz 1918'den itibaren)
•  Honduras (Temmuz 1918'den itibaren)
•  Nikaragua (Mayıs 1918'den itibaren)
•  Panama (Aralık 1917'den itibaren)
•  Peru (Ekim 1917'den itibaren)
•  Uruguay (Ekim 1917'den itibaren)

Savaşın yürütülmesi

• İtilaf savaş ilanları
• I. Dünya Savaşı sırasında İngiliz propagandası
• I. Dünya Savaşı'nda konvoylar
• I. Dünya Savaşı'nda Almanya'nın Lüksemburg'u işgali
• Roosevelt'in I. Dünya Savaşı gönüllüleri
• I. Dünya Savaşı sırasında stratejik bombardıman
  • I. Dünya Savaşı sırasında Alman stratejik bombardımanı
• Avustralya'da I. Dünya Savaşı zorunlu askerliği
• I. Dünya Savaşı sırasında donanma silahlanma yarışı
• I. Dünya Savaşı sırasında ABD Donanması'nın harekatları
• I. Dünya Savaşı muharebeleri listesi

I. Dünya Savaşı cepheleri

• Hicaz-Yemen Cephesi
• Batı Cephesi
• Doğu Cephesi
• Batı Afrika Cephesi
• Doğu Afrika Cephesi
• İtalya Cephesi
• Suriye-Filistin Cephesi
• Kafkasya Cephesi
• Irak Cephesi
• Çanakkale Cephesi
• I. Dünya Savaşı sırasında Kuzey Amerika'ya yapılan saldırılar

I. Dünya Savaşı'nın deniz seferleri

• Atlantik Savaşı
• Adriyatik Seferi
• Çanakkale'deki deniz harekatları
• Almanya'nın ablukası

Ülkeye göre I. Dünya Savaşı

İttifak Devletleri

• I. Dünya Savaşı sırasında Avusturya-Macaristan
  • I. Dünya Savaşı'nda Macaristan
  • I. Dünya Savaşı sırasında Polonya
• I. Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan
• I. Dünya Savaşı sırasında Almanya
  • I. Dünya Savaşı sırasında Alman Doğu Afrikası
• I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu
  • I. Dünya Savaşı sırasında Aliyah ve Yişuv
  • I. Dünya Savaşı'nda Ermenistan
    • Batı Ermenistan
    • Osmanlı Ermenileri
    • Ermeni aydınlarının sürgünü
    • Ermeni Kırımı
    • Ermeni isyanları
      • Batı Ermenistan Yönetimi
        • Ermeni çeteleri
    • Ermeni Gönüllü Tugayları
  • Süryani Katliamı
  • Rum Kırımı
  • Kürt sürgünleri
  • Osmanlı savaş suçlularının yargılanması

İtilaf Devletleri

Ana İtilaf

• I. Dünya Savaşı sırasında Sırbistan
• I. Dünya Savaşı sırasında Fransa
  • Özet
  • Fransız dış politikası ve I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi
  • I. Dünya Savaşı'nda Fransız Ordusu
  • I. Dünya Savaşı'nda yıkılan Fransız köyleri
• I. Dünya Savaşı sırasında Rusya
  • Rus Devrimi (1917)
    • Şubat Devrimi
      • Rus Geçici Hükümeti
    • Ekim Devrimi
  • I. Dünya Savaşı sırasında Finlandiya
    • Finlandiya Büyük Dükalığı
    • Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesi
  • I. Dünya Savaşı sırasında Ukrayna
• I. Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu
  • I. Dünya Savaşı sırasında Birleşik Krallık
  • I. Dünya Savaşı sırasında Avustralya
  • I. Dünya Savaşı'nda Hindistan
  • I. Dünya Savaşı sırasında Kanada
  • I. Dünya Savaşı sırasında Newfoundland
  • I. Dünya Savaşı'nda Yeni Zelanda
  • I. Dünya Savaşı'nda Güney Afrika
    • Güney Afrika Denizaşırı Seferi Kuvvetleri
  • I. Dünya Savaşı'nda Güney Rodezya
  • I. Dünya Savaşı sırasında Hong Kong
• I. Dünya Savaşı'nda İtalya
• I. Dünya Savaşı'nda Amerika Birleşik Devletleri

Diğer İtilaf devletleri

• I. Dünya Savaşı sırasında Arnavutluk
• I. Dünya Savaşı sırasında Brezilya
• I. Dünya Savaşı'nda Çekoslovakya
  • Çekoslovak Lejyonu
• I. Dünya Savaşı sırasında Yunanistan
• I. Dünya Savaşı sırasında Japonya
• I. Dünya Savaşı sırasında Karadağ
• I. Dünya Savaşı sırasında Nepal
• I. Dünya Savaşı sırasında Portekiz
• I. Dünya Savaşı sırasında Romanya
• I. Dünya Savaşı sırasında Siyam
• I. Dünya Savaşı sırasında San Marino

Savaşmayan İtilaf devletleri

• I. Dünya Savaşı sırasında Andorra
• I. Dünya Savaşı sırasında Bolivya
• I. Dünya Savaşı sırasında Çin
• I. Dünya Savaşı sırasında Kosta Rika
• I. Dünya Savaşı sırasında Küba
• I. Dünya Savaşı sırasında Ekvador
• I. Dünya Savaşı sırasında Guatemala
• I. Dünya Savaşı sırasında Liberya
• I. Dünya Savaşı sırasında Haiti
• I. Dünya Savaşı sırasında Honduras
• I. Dünya Savaşı sırasında Panama
• I. Dünya Savaşı sırasında Peru
• I. Dünya Savaşı sırasında Uruguay

I. Dünya Savaşı'nın tarafsız ülkeler üzerindeki etkisi

• I. Dünya Savaşı'nda Norveç
  • I. Dünya Savaşı sırasında Norveç'te casusluk
• I. Dünya Savaşı'nda Meksika
• İrlanda ve I. Dünya Savaşı
• I. Dünya Savaşı'nda Montserrat
• I. Dünya Savaşı'nda İspanya
• Dünya Savaşları sırasında İsviçre
• I. Dünya Savaşı sırasında Vietnam
• Afganistan - onları Hindistan'da İngilizlere karşı harekete geçmeye ikna etmeye çalışan bir Alman diplomatik misyonu aldı
• Arjantin - Antlaşma yoluyla bir ABD müttefiği (bkz. ABC devletleri)
• Butan
• Şili - Antlaşma yoluyla bir ABD müttefiği (bkz. ABC devletleri)
• Kolombiya
• Danimarka - Her iki tarafla da ticaret yaptı.
• El Salvador
• Etiyopya İmparatorluğu - onları Afrika'da İngilizlere karşı harekete geçmeye ikna etmeye çalışan bir Alman diplomatik misyonu aldı
• Lihtenştayn - Avusturya-Macaristan ile gümrük ve para birliği vardı.
• Lüksemburg - Almanya tarafından işgal edilmesine rağmen İttifak Devletleri'ne asla savaş ilan etmedi.
• Moğolistan
• Meksika - Almanya ile bir ittifakı reddetti (bkz. Zimmermann Telgrafı). Antlaşma yoluyla bir ABD müttefiği. (bkz. ABC devletleri)
• Hollanda - Antlaşma yoluyla Birleşik Krallık'ın bir müttefiği. Her iki tarafla da ticaret yaptı.
• Norveç - Birleşik Krallık'a donanma yardımı verdi.
• Paraguay
• İran - bkz. İran Cephesi
• İspanya - Antlaşma yoluyla Birleşik Krallık'ın bir müttefiği.
• I. Dünya Savaşı sırasında İsveç - Almanya'yı mali olarak destekledi.
• İsviçre - İsviçre bir "kuşatma hali" ilan etti.
• Venezuela - İtilaf Devletleri'ne petrol tedarik etti.

I. Dünya Savaşı'ndaki insanlar

I. Dünya Savaşı liderleri

• I. Dünya Savaşı'nın İtilaf liderleri
• I. Dünya Savaşı'nın İttifak liderleri

I. Dünya Savaşı'nda askeri kuvvetler

• Kategori:I. Dünya Savaşı as pilotları
  • Kanadalı I. Dünya Savaşı asları listesi
• I. Dünya Savaşı as pilotları listesi
• I.Dünya Savaşı'ndaki İngiliz orduları listesi
• I.Dünya Savaşı'ndaki İngiliz kolorduları listesi
• I.Dünya Savaşı'ndaki İngiliz tümenleri listesi
• I.Dünya Savaşı'ndaki Hint tümenleri listesi
• Avusturya-Macaristan Silahlı Kuvvetleri
• Alman İmparatorluk Ordusu
• Sırp Kraliyet Ordusu
• Rus İmparatorluk Ordusu
• Osmanlı ordusu

I. Dünya Savaşı'nda teknoloji

I. Dünya Savaşı teçhizatı

I. Dünya Savaşı araçları

• I. Dünya Savaşı İttifak Devletleri askeri uçakları listesi
• I. Dünya Savaşı İtilaf Devletleri askeri uçakları listesi
• Kraliyet Uçak Kolordusu uçakları listesi
• Kraliyet Deniz Hava Servisi uçaklarının listesi
• Alman askeri uçakları listesi#1919 öncesi

I. Dünya Savaşı silahları

• I. Dünya Savaşı İngiliz Ordusu üniforma ve teçhizatı
• I. Dünya Savaşı piyade silahları listesi

Yaygın askeri ödüller

Rus İmparatorluğu

• Aziz Yorgi Haçı
• Aziz Yorgi Nişanı
• Aziz Vladimir Nişanı
• Azize Anna Nişanı

Amerika Birleşik Devletleri

• Onur Madalyası
• Gümüş Yıldız
• Bronz Yıldız
• Seçkin Uçuş Haçı
• Hava Madalyası
• I. Dünya Savaşı Zafer Madalyası
• Asya-Pasifik Sefer Madalyası
• Avrupa-Afrika-Orta Doğu Sefer Madalyası
• Amerikan Sefer Madalyası

Britanya İmparatorluğu

• Victoria Haçı
• Askeri Haç
• Askeri Madalya
• Hava Kuvvetleri Haçı, Haziran 1918'den itibaren
• Banyo Nişanı
• Britanya İmparatorluk Nişanı
• Seçkin Uçuş Haçı
• 1914 Yıldızı

Fransa ve Belçika

• Croix de Guerre

Alman İmparatorluğu

• Demir Haç
• "Mavi Max" olarak da bilinen Pour le Mérite
• Hohenzollern Hanedanlık Nişanı
• Kızıl Kartal Nişanı

Sırbistan Krallığı

• Karađorđe'nin Yıldızı Nişanı

Avusturya-Macaristan

• Maria Theresa Askeri Nişanı
• Askeri Liyakat Haçı

I. Dünya Savaşı'nın sonu

• Selanik Mütarekesi (29 Eylül 1918) - Bulgaristan'ın teslimiyeti
• Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) – Osmanlı İmparatorluğu'nun teslimiyeti
• Villa Giusti Ateşkesi (3 Kasım 1918) - Avusturya-Macaristan'ın teslimiyeti
• 11 Kasım Ateşkesi (11 Kasım 1918) - Almanya'nın teslimiyeti
• Versay Antlaşması (28 Haziran 1919) - Almanya ile barış antlaşması
• Saint-Germain Antlaşması (10 Eylül 1919) - Avusturya ile barış antlaşması
• Neuilly Antlaşması (27 Kasım 1919) - Bulgaristan ile barış antlaşması
• Trianon Antlaşması (4 Haziran 1920) - Macaristan ile barış antlaşması
• Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920) - Osmanlı İmparatorluğu ile barış antlaşması

I. Dünya Savaşı'nın sonuçları

• I. Dünya Savaşı tazminatları
• İki savaş arası dönemin başlangıcı
• Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılışı:
  • Çekoslovakya
  • Yugoslavya
  • Avusturya
  • Macaristan
• Avusturya-Macaristan'ın Transilvanya ve Bukovina'yı Romanya'ya devretmesi
• Trieste ve Tirol İlçesi'nin güney yarısının Avusturya-Macaristan tarafından İtalya'ya devredilmesi
• Galiçya'nın Avusturya-Macaristan'dan Polonya'ya devredilmesi
• Rus İmparatorluğu'nun farklı devletlere ayrılması ve daha sonra Sovyetler Birliği altında yeniden birleşmesi
• Avrupa'da daha fazla Balkanlaşma
• Osmanlı topraklarının İtilaf Devletleri tarafından bölüşülmesi, Kurtuluş Savaşı ve ardından Lozan Antlaşması'nın imzalanması, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı
• II. Dünya Savaşı
  • I. Dünya Savaşı, dolaylı olarak II. Dünya Savaşı'nın başlamasına sebep oldu

I. Dünya Savaşı ile ilgili medya

• I. Dünya Savaşı ile ilgili kitaplar listesi
• I.Dünya Savaşı filmlerinin listesi
• Edebiyatta I. Dünya Savaşı
• Popüler kültürde I. Dünya Savaşı

Kurgusal olmayan eserler

• Almanya'nın Birinci Dünya Savaşındaki Hedefleri

Kurgusal eserler

• I. Dünya Savaşı temelli kurgu

I. Dünya Savaşı'nın anması

• I. Dünya Savaşı canlandırmaları
• I. Dünya Savaşı anıtları
  • I. Dünya Savaşı Anıtı (Berwick, Pensilvanya)
  • I. Dünya Savaşı Anıtı (Atlantic City, New Jersey)
  • I. Dünya Savaşı Anıtı (East Providence, Rhode Adası)
• I. Dünya Savaşı gazileri

Ayrıca bakınız

• I. Dünya Savaşı kronolojisi
• I. Dünya Savaşı'na muhalefet
• Savaşın ana hatları
• II. Dünya Savaşı'nın ana hatları

Notlar

Kaynakça

Kaynaklar

• Bade, Klaus J. (2003). Migration in European History [Avrupa Tarihinde Göç]. The making of Europe (Avrupa'nın yapımı) (İngilizce). Brown, Allison tarafından çevrildi. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-18939-8. OCLC 52695573.  (Almancadan çeviri)
• Keegan, John (1998). The First World War [Birinci Dünya Savaşı] (İngilizce). Hutchinson. ISBN 978-0-09-180178-6. 
• Willmott, H.P. (2003). World War I [I. Dünya Savaşı] (İngilizce). Dorling Kindersley. ISBN 978-0-7894-9627-0. OCLC 52541937. 

Alakalı eserler

• Bond, Brian. C. L. Mowat'ın "Birinci Dünya Savaşı"nda, ed. Yeni Cambridge Modern Tarihi: Cilt. XII: Dünya Kuvvetlerinin Değişen Dengesi 1898-1945 (2. baskı 1968) çevrimiçi sayfa 171–208.

Dış bağlantılar

• BBC'de Tüm Savaşları Bitirecek Savaş (İngilizce)
• Gettysburg Koleji'nde I. Dünya Savaşı Hizmet Anketleri (İngilizce)
• I. Dünya Savaşı'nın bir multimedya tarihi (İngilizce)
• Büyük Savaş'ın Mirası, Hollanda (İngilizce)
• I. Dünya Savaşı Renkli Fotoğraf Koleksiyonu (İngilizce)
• İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarları Komisyonu (İngilizce)
• Kraliyet Mühendisleri Müzesi Kraliyet Mühendisleri ve I. Dünya Savaşı (İngilizce)
• I. Dünya Savaşı: Hatırlanan Askerler Washington Eyalet Kütüphanesi ve Washington Eyalet Arşivleri tarafından (İngilizce)
• I. Dünya Savaşı Belge Arşivi Wiki'si (İngilizce)