Wzgórza Bukowe

Wzgórza Bukowe
Wzgórza Bukowe z okolic Wełtynia

Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Pobrzeża Południowobałtyckie
Makroregion	Pobrzeże Szczecińskie
Mezoregion	Wzgórza Bukowe
Zajmowane jednostki administracyjne	Polska: woj. zachodniopomorskie

Wzgórza Bukowe (313.27) – mezoregion fizycznogeograficzny Pobrzeża Szczecińskiego, położony na południowy wschód od Szczecina, na prawym, wschodnim brzegu rzeki Odry – częściowo w granicach administracyjnych miasta (Prawobrzeże), a także przyległych gmin: Gryfino i Stare Czarnowo.

Charakterystyka

Wzgórza Bukowe to jedno z najwyższych pasm wzniesień morenowych w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego. Widoczne z odległości wielu kilometrów, tworzą zdecydowaną dominantę w krajobrazie obszarów graniczących od południa i wschodu ze Szczecinem. Stanowią wysoki wał morenowy z najwyższym punktem, górą Bukowiec o wysokości 149 m n.p.m., różnicami terenu dochodzącymi do 100 m i z licznymi jarami, parowami i dolinami potoków. Ciągnie się od Regalicy aż po obniżenie jeziora Miedwie. Wzgórza oddzielone są od Wału Stobniańskiego i Wzgórz Warszewskich na zachodzie szeroką na kilka kilometrów Doliną Dolnej Odry. Porośnięte głównie drzewostanem bukowym, dębowym, sosnowym i mieszanym, zwanym Puszczą Bukową, chronioną jako Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”; fragmenty najcenniejsze pod względem przyrodniczym chronione są także w 7 rezerwatach. W Puszczy wytyczono wiele turystycznych szlaków pieszych, rowerowych i konnych. Popularne miejsce wypoczynku szczecinian z doskonałymi panoramami miasta i punktami widokowymi na dolinę Odry. Od północy u podnóża Wzgórz przebiega autostrada A6, a od zachodu droga ekspresowa S3.

Geomorfologia

Wzgórza są pasem starszych moren (czyli pasm wzgórz utworzonych przez lądolody wcześniejszych zlodowaceń), przekształconych powierzchniowo kilkanaście tysięcy lat temu przez ostatnie zlodowacenie. W budowie wzgórz dominują struktury glacitektoniczne (związane z działalnością tektoniczną lądolodu) w postaci fałdów, łusek i porwaków, złożone z materiałów wodno-lodowcowych, iłów oligoceńskich i margli kredowych. Często warstwy są pomieszane ze sobą i zalegają niechronologicznie. Z łuskowatym układem warstw geologicznych związane jest bardzo ciekawe zjawisko zanikania potoków. Na terasie kemowej u północnego krańca Wzgórz dominują piaski z domieszką żwirów, wykazujące często ślady warstwowania. Ciągła pokrywa gliniasta rozpoczyna się na obszarze wododziałowym (okolice Kołowa) i rozciąga dalej na południe. W północnej części wyłaniają się na powierzchnię margle i wapienie kredowe, które wciśnięte są jako porwaki w młodsze utwory skalne. Po ustąpieniu lodowca rzeźba Wzgórz była kształtowana przez długotrwałe procesy erozji i denudacji.

Ze względu na dominujące formy rzeźby oraz ich genezę teren Wzgórz można podzielić na:

obszar północny – ze stokami o nachyleniu często powyżej 20° porozcinanymi licznymi głębokimi V-kształtnymi lub trapezowatymi dolinami, z ciekami lub bez. Od zachodu opada wyraźną krawędzią ku dolinie Odry;
obszar środkowy – wysoczyzna morenowa płaska i falista zlokalizowana na głównym dziale wodnym Wzgórz. Stanowi rodzaj wierzchowiny, dość stromo opadającej ku północy i łagodnie ku południowi. Pozostałość powierzchni wysoczyzny pierwotnie budującej to pasmo. Liczne bezodpływowe zagłębienia z oczkami wodnymi i małymi torfowiskami;
obszar południowy – płaska i falista wysoczyzna morenowa oraz sandr z licznymi zagłębianiami bezodpływowymi zajętymi przez jeziora, oczka wodne i torfowiska. Kilka piaszczysto-żwirowych pagórków ozowych.

Klimat

Na warunki klimatyczne Wzgórz mają wpływ przede wszystkim: znaczne wysokości względem otaczających obszarów, bliskość dużych zbiorników wodnych, duże kompleksy leśne, bliskość dużego miasta. W porównaniu do terenów otaczających obszar Wzgórz charakteryzuje się: niższymi temperaturami powietrza, krótszym okresem bezprzymrozkowym, wyższymi sumami opadów, dłuższym zaleganiem pokrywy śnieżnej, znacznym przestrzennym zróżnicowaniem warunków mikroklimatycznych. Często wydziela się oddzielną subkrainę klimatyczną – VIA „Puszcza Bukowa”.

Podstawowe dane meteo (średnie) na podstawie badań ze Stacji Szczecin-Dąbie (1 m n.p.m.) z maksymalnego okresu 1951–2009:

Promieniowanie całkowite roczne: 3700 MJ/m² (V–VII: 610 MJ/m², XII: 50 MJ/m²)
Usłonecznienie: 1535–1540 h/rok ; 7,8 h/dzień (V), 7,1 h/dzień (VII), 7,0 h/dzień (VIII), 0,9 h/dzień (XII)
Kierunek wiatru: X–III: SW – 34,7%, W – 15,8% ; IV–X: SW – 23,5%, S – 16,4% ; cisza – 4,0–5,3%
Prędkość wiatru: 4,4 m/s (XII), 2,9 m/s (VIII)
Temperatura powietrza: 8,6 °C (roczna), –0,5 °C (I), 18,0 °C (VII) [w wyższych partiach temperatury niższe o 0,3–0,8 °C]
Długość okresów: t<0 °C – 46 dni ; t>3 °C – 270 dni ; t>5 °C – 225 dni ; t>10 °C – 165 dni
Dni z odczuciem komfortu termicznego (18,1–23,0 °C) w półroczu ciepłym: 13,5 (VI), 12,71 (VIII), 12,4 (VII)
Średnie daty przymrozków: Wiosna: 28.IV [wyżej – 2.V], Jesień: 17.X [wyżej – 14.X]
Wilgotność powietrza: 89% (XII), <75% (IV–VI)
Sumy opadów: 534 mm/rok [wyżej – 600 mm/rok], 67 mm/miesiąc (VII), 30 mm/miesiąc (II)
Liczba dni z opadem ≥ 1 mm: 103 [wyżej – 105–110]
Liczba dni z pokrywą śnieżną > 5 cm: 20 [wyżej – 23–30]

Atrakcje turystyczne

Puszcza Bukowa
Jezioro Szmaragdowe, sztuczna grota i stara kopalnia kredy w Szczecinie Zdrojach
Arboretum w Glinnej
Niemiecki Cmentarz Wojenny w Glinnej
Opactwo cystersów w Kołbaczu
Szwedzki Młyn
uroczysko Mosty
punkty widokowe: Widok, Wzgórze Akademickie, Wzgórze Bombardierów, Śnieżna Górka, Piaseczna Góra
głazy narzutowe (880): Głaz Grońskiego, Głaz Krajoznawców, Kołyska, Szwedzki Kamień, Serce, Leśny Głaz, Miedwiański Kamień, Słupi Głaz, Ukryty Głaz, Zbójnicki Głaz, Słupieniec, Anna i Andrzej, Antoni, Błażej, Semafor, Morowce
Jezioro Binowskie, Glinna Wielka, Piasecznik Duży (ośrodki wypoczynkowe, pola namiotowe, plaże)
pole golfowe w Binowie
ośrodki jazdy konnej w Kołówku i Binowie
spływy kajakowe: Płonia
kościoły ceglane i kamienne, cmentarze przykościelne w okolicznych wsiach
jary: Dolina Wężówki, Dolina Suchego Potoku
„zanikające potoki”: Ponikwa i Utrata
Berlinka, Estakada autostradowa w Klęskowie
obiekty militarne: bunkry, dawna prochownia, dawne poligony
grodziska: Chojna, Glinna, Zgniły Grzyb
pomniki przyrody: Dęby Bolesława Krzywoustego w Klęskowie, Dąb Frater, Dęby Książęce w Zdrojach, Dęby Wartownicy w Podjuchach, Dąb Myśliwych, Dąb pod Gryfami w Żelisławcu, Żywotniki Mazurkiewicza, Buk Lipniackiego, Lipa Ottona w Płoni, Lipa Pokoju w Kołowskim Rogu, Cis Braterstwa Broni w Chlebowie.

Baza noclegowa znajduje się głównie w południowych dzielnicach Szczecina oraz nad jeziorami Binowskim i Glinna Wielka, w mniejszych miejscowościach gospodarstwa agroturystyczne.

Miejscowości

Galeria

Jezioro Szmaragdowe w Szczecinie
Panorama ze Wzgórz Warszewskich (Odolany)
Jezioro Binowskie
Park Leśny Zdroje – Panorama Szczecina

Zobacz też

Bibliografia

Księga Puszczy Bukowej t. 1: Środowisko Przyrodnicze Praca zbiorowa pod redakcją G.Domian i K.Ziarnka, RDOŚ Szczecin, 2010
Mapa Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”, 1:30 000, DTP System/Gmina Stare Czarnowo, 2011
Mapa Super Mapa – Okolice Szczecina, 1:75 000, ExpressMap, 2009
CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 143, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .

Linki zewnętrzne

Serwis o Puszczy Bukowej. bukowa.szczecin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-28)].
Mapa Turystyczna „Szczeciński Park Krajobrazowy – Puszcza Bukowa” 1:30 000