Terapia zajęciowa

Terapia zajęciowa – multidyscyplinarna, wspomagająca forma leczenia i rehabilitacji zaburzeń psychicznych lub sensorycznych, niepełnosprawności fizycznej, poznawczej lub poprawy ogólnego stanu zdrowia polegająca na uczestnictwie chorych w różnych formach celowej, produktywnej, zorganizowanej aktywności o charakterze odtwórczym, wytwórczym lub twórczym^{[1] [2][3][4]} – zajęcie.

Stosowano nazwy ergoterapia, terapia aktywnością, leczenie pracą, terapia zajęcia. Nazwę „terapia zajęciowa” wprowadził George Edward Barton^[5].

Pierwszą książkę na temat terapii zajęciowej, czyli „Studies in Invalid Occupations(inne języki)” wydała Susan Tracy(inne języki) w 1910 roku^[6].

Cele

• umożliwienie pacjentom uczestnictwa w codziennych zajęciach^[7];
• przeciwdziałanie bierności chorych^[1] ;
• porządkowanie dnia uczestników^[8];
• zwiększenie poczucia własnej wartości osób biorących udział w zajęciach^[4].

Klasyfikacja

Terapię zajęciową można sklasyfikować na rodzaje, metody i techniki. Wyróżniane rodzaje to^[9] [10] :

• ergoterapia;
• arteterapia;
• socjoterapia.

Wyróżniane formy to^[10] :

• frontalna – uczestnicy wykonują jednocześnie tę samą pracę, lecz działają we właściwym sobie tempie;
• grupowa – uczestnicy wykonują zdania o odmiennym poziomie trudności w grupach różnym stopniu usprawnienia;
• indywidualna – uczestnik wykonuje zadania specjalnie dla niego przygotowane.

Klasyfikacja urzędowa i kształcenie

Terapeuta zajęciowy w Klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy ma symbol 325907^[11]. Oznacza to następujące miejsce w strukturze klasyfikacji zawodów:

• grupa wielka: 3 – technicy i inny średni personel;
• grupa duże: 32 – średni personel do spraw zdrowia;
• grupa średnia: 325 – inny średni personel do spraw zdrowia.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r.^[12] do terapeuty zajęciowego przypisany jest IV poziom PRK dla kwalifikacji pełnej, o której mowa w art. 8 pkt 3-6 ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Podano również, że ministrem, na wniosek których wprowadzono zawód do klasyfikacji (czyli ministrem właściwym w zakresie danego zawodu, wyznaczonym ze względu na odpowiedni dział administracji rządowej, wskazanym w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 2512), jest minister właściwy do spraw zdrowia). Zawód przypisano do medyczno-społecznego (Z) obszaru kształcenia. Oznaczono, że typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie to szkoła policealna (2 lata) z zaznaczeniem szczególnych uwarunkowań, czyli kształcenie w szkole dla młodzieży prowadzone wyłącznie w formie stacjonarnej. Kwalifikacje wyodrębnione w zawodzie to świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej (K1). Poziom PRK dla kwalifikacji cząstkowej (kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie) to 4

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego terapeuta zajęciowy w zawodzie wyodrębniono kwalifikację: MED.13. Świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej^[13]

Kwalifikacja MED.13 została opisana w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego^[14] gdzie przypisano ją do branży opieki zdrowotnej (MED) opisanej w załączniku nr 20 do rozporządzenia.

Wg Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. Cele kształcenia w ramach kwalifikacji MED.13 to:

• budowania relacji terapeutycznych z podopiecznym, jego rodziną, środowiskiem i zespołem wielodyscyplinarnym;
• rozpoznawania i diagnozowania potrzeb biopsychospołecznych, stanu funkcjonalnego podopiecznego przez terapeutę zajęciowego we współpracy z zespołem wielodyscyplinarnym;
• planowania indywidualnego i grupowego programu lub planu działań terapeutycznych na podstawie diagnozy terapeutycznej, uwzględniającej możliwości, potrzeby, zainteresowania i sposób funkcjonowania podopiecznego, jego środowisko i specyfikę placówki;
• organizowania działań w zakresie terapii zajęciowej w celu poprawy funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego podopiecznego oraz jego integracji społecznej i zawodowej;
• ewaluacji procesu terapeutycznego na podstawie dokumentacji i oceny prowadzonej terapii zajęciowej.

W ramach ICD-9-CM Volume 3(inne języki) terapia zajęciowa ma przydzielony numer 93.83^[15]

Terapia zajęciowa dzieci

W terapii zajęciowej dzieci stosuje się koncepcję robić-być-stawać się, podczas realizacji której dziecko nabywa i rozwija umiejętności poprzez angażowanie w wykonywanie zajęć, co powoduje nabywanie i rozwój tożsamości. Prowadzi to do wypełniania ról społecznych co jest czynnikiem poczucia dobrostanu i zdrowia^[16].

W terapii zajęciowej dzieci stosuje się terapię skupioną na osobie oraz terapię skupioną na rodzinie^[17]

Baza psychologiczna

Podstawą terapii zajęciowej jest psychoterapia zorientowana na klienta wywodząca się z psychologii humanistycznej^[18].

Modele praktyki

W terapii zajęciowej stosuje modele praktyki^[19]:

• PEO Person - Environment - Occupation Model
• CEMP-E Canadian Model of Occupational Performance - Engagemont
• MOHO Model of Human Occupation
• Model Kawa

Organizacje międzynarodowe

Kształceniem i prowadzeniem terapii zajęciowej zajmują się:

• World Federation of Occupational Therapy, WFOT; ^[20]
• Council of Occupational Therapists for the European Countries, COTEC^[20]

Przypisy

Bibliografia

• terapia zajęciowa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-16] [zarchiwizowane z adresu] .
• Andrew M.A.M. Colman Andrew M.A.M., Słownik psychologii, AnnaA. Cichowicz (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-15765-4, OCLC 316559028 .brak strony (książka)
• AnnaA. Misiorek AnnaA. i inni, Współczesna terapia zajęciowa, Warszawa: PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-5901-4 .brak strony (książka)
• AleksandraA. Kulis AleksandraA. i inni, Terapia zajęciowa dzieci, Warszawa: PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-5826-0 .brak strony (książka)
• BarbaraB. Juśkiewicz-Swaczyna BarbaraB., JoannaJ. Biąlkowska JoannaJ., Rola terapii zajęciowej w rehabilitacji, „Szkice Humanistycze”, XV (3–4), 2005, s. 224–229 .
• MagdalenaM. Nawrot MagdalenaM. i inni, Klasyfikacja rodzajów, metod, technik i form terapii zajęciowej [online] [dostęp 2021-09-21] .
• AnetaA. Bac AnetaA., Terapia zajęciowa, Warszawa: PZWL, 2018, ISBN 978-83-200-5127-8 .brak strony (książka)
• JuliaJ. Sienkiewicz-Wilowska JuliaJ., Terapia zajęciowa w usprawnianiu osób starszych, „EDUKACJA” (3(123)), Instytut Badan Edukacyjnych, 2013, ISSN 0239-6858 [dostęp 2022-02-10] .