Stefania Szantyr-Powolna
 podpułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia | 30 lipca 1924 |
|---|---|
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939–1944 |
| Siły zbrojne |
|
| Stanowiska | łączniczka, sanitariuszka |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | lekarka |
| Odznaczenia | |
 | |
Stefania Szantyr-Powolna z domu Szantyr ps. Hanka (ur. 30 lipca 1924 w Wilnie) – polska lekarka, doktor nauk medycznych, hrabianka, bioterapeutka, działaczka społeczna, członkini Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, i więźniarka łagrów. Podpułkownik Wojska Polskiego[1].
Życiorys
Urodziła się 30 lipca 1924 w Wilnie w rodzinie farmaceuty hrabiego Bolesława Ursyn-Szantyra (zm. 1945) i urzędniczki Emilii z Ostrowskich. W okresie międzywojennym chodziła do szkoły podstawowej i gimnazjum w Wilnie[1].
II wojna światowa (1939-1945)
Już pod koniec 1939 na zaproszenie starszego kolegi z harcerstwa wstąpiła do oddziału konspiracyjnego, który wkrótce wszedł w skład Związku Walki Zbrojnej. Otrzymała pseudonim Hanka. Ukończyła kurs sanitarno-łącznościowy prowadzony m.in. przez prof. Kornela Michejdę (szkolenia z chirurgii). W czasie okupacji zdała maturę na tzw. tajnych kompletach. Pracowała w konspiracji jako łączniczka i sanitariuszka[1]. W lipcu 1944 uczestniczyła w operacji „Ostra Brama”[2]. 7 grudnia 1944 została aresztowana za działalność konspiracyjną przez NKGB[1].
Pierwsze przesłuchanie trwało trzydzieści kilka godzin. Śledztwo było bardzo okrutne. Byłam bardzo bita, miałam złamany nos. Cela, w której siedziałam mieściła się w schronie gmachu NKGB, wcześniej mieściła się tu ubikacja, o czym świadczyły ślady na ścianach, a na podłodze dziury po wyrwanych sedesach. Cela była bardzo mała, miała jakieś kilka metrów kwadratowych. Był czas, że musiało się w niej pomieścić ponad 20 dziewcząt. Leżałyśmy na zakładkę prawie rozebrane, bo było bardzo duszno i gorąco[1].
Zsyłka (1945-1955)
Pod koniec marca 1945 Trybunał Wojskowy ZSRR skazał ją na 10 lat ciężkich prac w obozach, 5 lat pozbawienia praw obywatelskich i konfiskatę mienia. Na początku maja 1945 razem z kilkoma tysiącami innych więźniów została wywieziona pociągiem towarowym na Wschód. Po kilku tygodniach dotarli do obozu Sedju w rejonie Uchty w Komijskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Pracowała m.in. przy koszeniu traw i wyrębie lasów. Następnie dzięki zaprzyjaźnionej Polce została zatrudniona w laboratorium Centralnego Szpitala w Wietłosianie koło Uchty. Pod wpływem nabytych tam doświadczeń postanowiła zostać lekarką. Później została przewieziona do obozu żeńskiego o zaostrzonym rygorze w Workucie leżącego za północnym kołem podbiegunowym (temperatury do minus 70 °C). Latem pracowała przy budowie linii kolejowej, która nigdy nie została skończona. Pod koniec 1954 przesiedlono ją do specjalnego obozu dla osób przygotowywanych do zwolnienia[1].
Mój wyrok - 10 lat obozu - wkrótce dobiegał końca. Któregoś dnia wywołano mnie do biura i odczytano niezliczoną ilość paragrafów. Następnie dano do podpisania dokument, z którego wynikało, że odtąd będę stałą mieszkanką Workuty i obywatelką Związku Sowieckiego. Nie zgodziłam się podpisać, zagrożono wówczas nowym wyrokiem. Mimo wszystko, nie zgodziłam się. Odprowadzono mnie z powrotem do obozu[1].
Po tygodniu oczekiwania została wypuszczona na wolność. Podjęła pracę w miejscowym laboratorium i zamieszkała w polskiej rodzinie Jackiewiczów. Rozpoczęła starania o powrót do ojczyzny. W czerwcu 1955 razem z dwoma kolegami wróciła pociągiem przez Moskwę do Polski[1].
Życie w PRL-u (1955-1989)
Z Terespola przez Warszawę dotarła na Wybrzeże, gdzie po 11 latach spotkała się z matką i dowiedziała się o śmierci ojca, który zmarł w 1945. Zamieszkała w Gdańsku. Dzięki odwilży październikowej, po zdaniu egzaminów z chemii i fizyki dostała się na studia medyczne na Akademii Medycznej w Gdańsku. W latach 70. na podstawie pracy pt. Wpływ stresu przewlekłego na gospodarkę tłuszczową w aspekcie czynników ryzyka w chorobie wieńcowej uzyskała stopień doktora nauk medycznych. Aż do emerytury pracowała jako adiunkt w Centralnym Ośrodku Badawczym Kolejowej Służby Zdrowia[1].
W 1987 była konsultantką ds. bioterapii przy nagrywaniu filmu Rajski ptak[3].
Autorka jedynej monografii poświęconej bioenergoterapeutycznej pomocy chorym z wadami słuchu (praca została wysłana do Światowej Organizacji Zdrowia)[4].
Po 1990
Od 2003 była prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej[1], a następnie jego prezesem honorowym[5].
Członek Honorowy Polskiego Stowarzyszenia Bioterapeutów BIOPOL[6].
W 2008 na podstawie jej życiorysu powstał film dokumentalny pt. Koszmary, które się śnią w reżyserii Witolda Pelczarskiego i Jarosława Krychowiaka[7]. W 2015 została bohaterką książki Anny Herbich pt. Dziewczyny z Syberii[8].
W czerwcu 2016 podczas XXXI Zjazdu Łagierników została awansowana do stopnia podpułkownika[9].
Odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2008)[10][11]
- Złota moneta „90. rocznica odzyskania niepodległości” (2008) - od prezesa NBP Sławomira Skrzypka[12]
- Medal pamiątkowy „Za zasługi na rzecz zachowania etosu Armii Krajowej” (2016)[9]
Życie prywatne
W 1959 wyszła za mąż za inżyniera Leona Jana Powolnego (zm. ok. 1984). Mieli troje dzieci: córkę zmarłą w dzieciństwie, syna Janusza Powolnego (dyrygenta; ur. 1964)[13] i córkę Renatę Powolny-Laitakari (germanistkę; mieszka w Finlandii)[14]. Mieszka w Warszawie[1][15].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k Mjr dr n. med. Stefania Szantyr-Powolna [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ IPN Notacje - Stefania Szantyr-Powolna - O działalności w konspiracji. pamiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-10)]. [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Stefania Szantyr-Powolna w bazie FilmPolski.pl [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Andrzej Lisiak i Stefania Szantyr-Powolna [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ "Kiedy mieliśmy...18 lat" - Stefania Szantyr-Powolna, więzień Workuty i Łukiszek Youtube [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Członkowie Honorowi PSB BIOPOL [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Koszmary, które się śnią (2008) [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Poniedziałki z radiem: wspomnienia Stefanii Szantyr-Powolnej [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ a b XXXI Zjazd Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej Augustów 16 – 20 czerwca 2016 roku [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ M.P. z 2008 r. nr 72, poz. 655.
- ↑ 69. rocznica wybuchu II Wojny Światowej. prezydent.pl, 2008-09-01. [dostęp 2016-08-11].
- ↑ UROCZYSTA PROMOCJA MONET I BANKNOTU 90. rocznica odzyskania niepodległości [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ Janusz Powolny – dyrygent [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- ↑ KONTAKT - Pismo Zjednoczenia Polskiego w Helsingforsie PDF [dostęp z dnia: 2016-07-23]
- ↑ Historia, pamięć i opieka - bohaterzy z szeregów Armii Krajowej [dostęp z dnia: 2016-07-22]
Linki zewnętrzne
- Wywiad z mjr dr Stefanią Szantyr-Powolną o działalności w konspiracji. pamiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-10)]. [dostęp z dnia: 2016-07-22]
- Stefania Szantyr - Powolna ps. "Hanka" o łagrach "Myśmy nie mieli nazwisk, mieliśmy numer" Youtube [dostęp z dnia: 2016-07-22]
