Scewola

Scewola

Scaevola plumieri
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	Goodeniaceae
Rodzaj	scewola
Nazwa systematyczna
Scaevola Linnaeus Mant. 2: 145. Oct 1771[3]
Typ nomenklatoryczny
Scaevola plumieri L.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Scewola^[4][5] (Scaevola L.) – rodzaj roślin z rodziny Goodeniaceae. Obejmuje według różnych źródeł około 96^[6], 100^[2], 102^[7], 117^[8] lub 130^[9] gatunków. W dużej części są to gatunki spotykane w Australii (rośnie tam ok. 70 gatunków z tego rodzaju) oraz Oceanii^[7][6]. Gatunek S. wrightii występuje na Kubie, a S. socotraensis to endemit wyspy Sokotra^[10]. Jeden gatunek – Scaevola plumieri – jest szeroko rozprzestrzeniony na plażach w całej strefie tropikalnej^[7]. Rozległy zasięg wiąże się ze zdolnością nasion zachowywania przez ponad rok zdolności do kiełkowania i unoszenia się przez ten czas w wodach morskich. Nasiona kiełkują dopiero po opłukaniu przez wody deszczowe po znalezieniu się na plaży^[7][9].

Większość przedstawicieli rodzaju rośnie na piaszczystych i skalistych wybrzeżach morskich, w tym w zaroślach przybrzeżnych i namorzynach^[9][6]. Niektóre gatunki zasiedlają górskie lasy wysp Oceanu Spokojnego (przystosowane są do zapylania przez ptaki, podczas gdy inne gatunki z tego rodzaju i inni przedstawiciele rodziny są owadopylne)^[9].

Owoce Scaevola plumieri są spożywane przez południowoaustralijskich Aborygenów. Z drewna tego gatunku wyrabia się kołki wykorzystywane przy budowie łodzi oraz tzw. „papier ryżowy” służący do wyrabiania produktów artystycznych (np. sztucznych kwiatów)^[9]. Gatunek ten introdukowany został do południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych jako roślina do nasadzeń przeciwerozyjnych i stał się tam gatunkiem inwazyjnym^[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza scewola zwodnicza S. aemula, najczęściej uprawiana w wiszących pojemnikach^[7][6]. Walorem ozdobnym są oryginalne kwiaty ukazujące się obficie i przez długi czas^[11].

Dla rodzaju tego w dawnych źródłach proponowano nazwy zwyczajowe „okoczyst” i „jednostronka”, ale nie są one używane^[12].

Morfologia

Pokrój

Byliny osiągające do 70 cm^[6], często płożące^[11] oraz krzewy i niewielkie drzewa do 4 m wysokości^[6]. Ich pędy są nagie lub owłosione, w tym także kosmato^[10]. Pędy często grube i kruche^[11]. Scaevola spinescens ma pędy cierniste^[13].

Liście

Pojedyncze, zwykle skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe (Scaevola enantophylla)^[13]. Często mięsiste, owłosione^[11].

Kwiaty

Pojedyncze lub zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści^[14]. Dwubocznie symetryczne^[9], obupłciowe^[10], osiągające ok. 1–2,5 cm średnicy^[11]. Działki kielicha zrośnięte w rurkę. Korona z pięcioma płatkami, u nasady zrośniętymi w rurkę rozciętą do nasady, w górnej części z łatkami ułożonymi w wachlarz (wszystkie 5 płatków tworzy dolną wargę)^[6]. Płatki koloru białego, żółtego, niebieskiego do ciemnoczerwonego^[11][6]. Pręcików jest 5, nie zrośniętych w rurkę. Zalążnia jest dolna, powstaje z dwóch owocolistków, ma jedną do czterech komór zawierających pojedyncze zalążki. Pojedyncza szyjka słupka na szczycie jest zgięta^[6] ze znamieniem dwudzielnym^[14].

Owoce

Mięsiste, kilkunasienne pestkowce^[6]. Nasiona są zaopatrzone w bielmo^[9]. Endokarp otaczający nasiono twardy^[14].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny Goodeniaceae^[7][2], klasyfikowany do plemienia Goodenieae Dumortier^[2]. W niektórych ujęciach zalicza się do niego wyodrębniane gdzie indziej rodzaje Diaspalis i Selliera^[7].

Wykaz gatunków (nazwy akceptowane według Plants of the World online)^[8]

Przypisy