Potto wielki

Potto wielki
Perodicticus potto
(P.L.S. Müller, 1766)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lorisowate

Podrodzina

Perodicticinae

Rodzaj

potto

Gatunek

potto wielki

Synonimy
  • Lemur potto P.L.S. Müller, 1766[1]
  • Galago guineensis Desmarest, 1820[2]
  • Perodictinis geoffroyi E.T. Bennett, 1831[3]
  • Potto Bosmannii Lesson, 1840[4]
  • Perodicticus ju-ju O. Thomas, 1910[5]
  • Pseudopotto martini J.H. Schwartz, 1996[6]
Podgatunki
  • P. p. potto (P.L.S. Müller, 1766)
  • P. p. juju O. Thomas, 1910
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania w starszym, szerszym ujęciu systematycznym
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Potto wielki[8], potto[9], lori potto[10] (Perodicticus potto) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny Perodicticinae w obrębie rodziny lorisowatych (Lorisidae), największy z lorisowatych. Wyglądem przypomina kota.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku niemiecki zoolog Philipp Müller, nadając mu nazwę Lemur potto[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Gwinea”[1], tj. Elmina, Ghana[11][12]. Müller swój opis oparł wyłącznie na podstawie relacji i ryciny Willema Bosmana[1][13], dlatego w 2006 roku wyznaczono neotyp: jest to zamontowana skóra i czaszka (sygnatura RMNH.MAM.39375.b)[14] oraz szkielet pozaczaszkowy (sygnatura RMNH.MAM.39375.a)[15] dorosłej samicy ze zbiorów Rijksmuseum van Natuurlijke Historie; okaz został zebrany pomiędzy marcem a wrześniem 1849 roku przez Hendrika Pela[16]. Podgatunek juju formalnie opisał w 1910 roku angielski zoolog Oldfield Thomas jako odrębny gatunek, nadając mu nazwę Perodicticus ju-ju[5]. Miejsce typowe to południowa Nigeria[5][17]. Holotyp to dorosły samiec (sygnatura BMNH 1902.7.12.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy był mieszkańcem London Zoo od 26 maja do 17 czerwca 1902 roku, po śmierci przekazany do muzeum przez Edwarda Strawa[5][17].

Dane z mtDNA wykazały, że uznawane wcześniej za podgatunki potto wielkiego taksony edwardsi i ibeanus powinny mieć rangę odrębnych gatunków[18], odkrycie to poparte jest wyraźnymi różnicami w wielkości ciała i morfologii czaszki[19]. Takson juju jest prawdopodobnie również odrębnym gatunkiem, ale zachodzi potrzeba dokładniejszych badań[19].

Rozpoznano dwa podgatunki. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[19].

Etymologia

  • Perodicticus: gr. πηρός pēros „okaleczony”; δεικτικός deiktikos „podkreślenie czegoś”[20].
  • potto: lokalna nazwa Potto oznaczająca w wolof lemura[21].
  • juju: termin pochodzenia zachodnioafrykańskiego lub francuskiego używany przez europejskich kolonizatorów na określenie tradycyjnych wierzeń ludów afrykańskich[22].

Zasięg występowania

Potto wielki występuje w zależności od podgatunku[19]:

Morfologia

Długość jego ciała około 30 cm, ogona 4–6 cm; masa ciała 850–1000 g[23][24].

Ekologia

Występuje w gęstych lasach. Prowadzi nadrzewny i nocny tryb życia. W razie spotkania z drapieżnikiem przyjmuje postawę obronną, zaatakowany gryzie. Preferuje dietę roślinną.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów potto wielki w 2016 roku został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’); w 2020 roku zmieniono status na NT (ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 12. (niem.).
  2. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 104, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  3. ↑ E.T. Bennett. Characters of two Species of Mammalia (one constituting a new genus) from Sierra Leone. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 1, s. 109, 1831. (ang.). 
  4. ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 238. (fr.).
  5. ↑ a b c d O. Thomas. Three new West African mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 351, 1910. (ang.). 
  6. ↑ J.H. Schwartz. Pseudopotto martini: a new genus and species of extant lorisiform primate. „Anthropological Papers of the American Museum of Natural History”. 78, s. 8, 1996. (ang.). 
  7. ↑ a b M.M. Svensson M.M., J.F.J.F. Oates J.F.J.F., E. Pimley & S. GonedeléE.P.& S.G. Bi E. Pimley & S. GonedeléE.P.& S.G., Perodicticus potto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22]  (ang.).
  8. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 285–286, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  10. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 105. ISBN 83-01-14344-4.
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Perodicticus potto. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-30].
  12. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Perodicticus potto (P. L. S. Müller, 1766). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  13. ↑ W. Bosman: Nauwkeurige beschryving van de Guinese Goud- Tand- en Slave-kust,: nevens alle desselfs landen, koningryken, en gemenebesten, van de zeeden der inwoonders, hun godsdienst, regeering, regtspleeging, oorlogen, trouwen, begraven, enz. Mitsgaders de gesteltheid des lands, veld- en boomgewassen, alderhande dieren, zo wilde als tamme, viervoetige en kruipende, als ook ’t pluim-gedierte, vissen en andere zeldzaamheden meer, tot nog toe de Europeërs onbekend. Cz. 2. Utrecht: by Anthony Schouten, boekverkoper in de Korte Jans-straat, 1704, s. 32–33, ryc. 1, rys. 4. (niderl.).
  14. ↑ RMNH.MAM.39375.b. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-09]. (niderl. • ang.).
  15. ↑ RMNH.MAM.39375.a. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-09]. (niderl. • ang.).
  16. ↑ C. Smeenk, L.R. Godfrey & F.L. Williams. The early specimens of the potto Perodicticus potto (Statius Müller, 1776) in the National Museum of Natural History, Leiden, with the selection of a neotype. „Zoologische Mededelingen”. 80 (4), s. 139–164, 2006. (ang.). 
  17. ↑ a b 1902.7.12.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  18. ↑ Ch. Ross, J. Schmitz & H. Zischler. Primate jumping genes elucidate strepsirhine phylogeny. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 101 (29), s. 10650–10654, 2004. DOI: 10.1073/pnas.0403852101. (ang.). 
  19. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 166. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 525.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 560.
  22. ↑ J. Nijhof: Primaten. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2023-09-09]. (niderl.).
  23. ↑ K.A.-I. Nekaris: Family Lorisidae (Angwantibos, Pottos and Lorises). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 227. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  24. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 107. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 285–286, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 105. ISBN 83-01-14344-4.
  • D. Ciszek: Perodicticus potto. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-26]. (ang.).
  • M.M. Svensson M.M., J.F.J.F. Oates J.F.J.F., E. Pimley & S. GonedeléE.P.& S.G. Bi E. Pimley & S. GonedeléE.P.& S.G., Perodicticus potto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-30]  (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne:
  • BioLib: 32064
  • EoL: 47049510
  • GBIF: 2436624
  • identyfikator iNaturalist: 549032
  • ITIS: 572892
  • NCBI: 9472
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 232729