Matka Boża Katyńska

Pierwotny obraz Matki Bożej Katyńskiej autorstwa Stanisława Bałosa, od 2021 eksponowany w kościele Chrystusa Króla w Sanoku
Matka Boża Katyńska przedstawiona na tablicy w kościele Matki Bożej Łaskawej i św. Wojciecha w Łowiczu

Matka Boża Katyńska (wzgl. Matka Boska Katyńska) – grafika przedstawiająca Matkę Bożą tulącą nagie zwłoki żołnierza zamordowanego strzałem w tył głowy[1].

Historia pierwowzoru

Pierwotnie artystka Anna Danuta Staszewska (1920-1995) wykonała prace artystyczne: obraz Pieta I (1968, Dziewica z czaszką ludzką o przestrzelonej potylicy w dłoniach, w oparciu o Matkę Bożą Wileńską), potem Pietà II (w oparciu o Matkę Bożą Jasnogórską, trzymającą głowę mężczyzny z dziurą po strzale w tył głowy) oraz finalnie stworzony na podstawie Piety II czarno-biały linoryt, określany jako Matka Boża Katyńska (1972[2][3]; według innej wersji 1968[4]). Dzieło przedstawia Matkę Boską tulącą przestrzeloną czaszkę, symbolizującą ofiary zbrodni katyńskiej[4]. Przez lata autorka, prywatnie żona działacza komunistycznego Stefana Staszewskiego, ukrywała swoją pracę[2][4]. W trakcie pielgrzymki Klubu Inteligencji Katolickiej do Watykanu w 1980 autorka zdołała przekazać linoryt na ręce papieża Jana Pawła II[2][4].

Poznawszy to dzieło były jeniec obozu w Kozielsku z lat 1939-1940 ks. prałat Zdzisław Peszkowski – kapelan Rodzin Katyńskich[5]) zlecił na jego podstawie wykonanie obrazu Stanisławowi Bałosowi, który wykonał drzeworyt[2] (na odwrocie obrazu widnieje rok 1989[6]; według innej wersji w 1984[2]). Ta polichromowana płaskorzeźba była używana we wszystkich ważnych uroczystościach upamiętniających ofiary zbrodni katyńskiej[2]. Według kolportowanych informacji miała się znajdować na pokładzie rządowego samolotu Tu-154M i ulec zniszczeniu w katastrofie polskiego Tu-154 w Smoleńsku w dniu 10 kwietnia 2010[7][2]. Później jednak okazało się, iż z niewiadomych przyczyn opiekująca się obrazem Teresa Walewska-Przyjałkowska nie zabrała go ze sobą w podróż do Smoleńska[8][2].

Tenże obraz 24 sierpnia 2021 został uroczyście ofiarowany przez Fundację „Golgota Wschodu” do kościoła Chrystusa Króla w Sanoku w rodzinnym mieście ks. Peszkowskiego[9][10].

Inne wizerunki znane jako Matka Boża Katyńska

Matka Boska Kozielska Henryka Gorzechowskiego
Matka Boża Kozielska Zwycięska wedle Tadeusza Zielińskiego
 Główny artykuł: Matka Boska Kozielska.

Parę wizerunków Matki Boskiej powstało w obozie jenieckim w Kozielsku, gdzie przebywali polscy oficerowie zamordowani przez NKWD w Katyniu. Znane są one jako Matka Boska Kozielska lub jako Matka Boża Katyńska.

Jednym jest wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej wycięty konturowo na sosnowej desce o wymiarach 13,5 na 8,5 cm[a] przez por. Henryka Gorzechowskiego w obozie jenieckim w Kozielsku.

Niektórzy autorzy podają fakt istnienia dwóch obrazów Matki Bożej Kozielskiej, wykonanych na deskach ze starego ikonostasu według tego samego szkicu Mikołaja Arciszewskiego przez por. Michała Siemiradzkiego, w technice olejnej, i przez por. Tadeusza Zielińskiego, jako płaskorzeźby[11]. Obraz miał być inspirowany odkrytą przez jednego z jeńców, kpt. Władysława Charkiewicza, na murze prawosławnej Pustelni Optyńskiej resztką fresku przedstawiającego Matkę Bożą Żyrowicką oraz obrazem Matki Bożej Ostrobramskiej.

Miejsca czci Matki Boskiej Katyńskiej

Uwagi

  1. ↑ Różne źródła podają różne wymiary obrazów, także 12 cm na 8 cm, 14,8 cm na 9,4 cm.

Przypisy

  1. ↑ O herbie. bialystok.rodzinakatynska.pl. [dostęp 2014-04-17].
  2. ↑ a b c d e f g h Matka Boża Katyńska. swzygmunt.knc.pl. [dostęp 2023-06-24].
  3. ↑ Paweł Zapendowski: Stabat Mater Dolorosa – smoleńska.
  4. ↑ a b c d KS: Matka Boska Katyńska Płaskorzeźba Matki Boskiej, z ofiarą Zbrodni Katyńskiej w objęciach. pamiec.pl. [dostęp 2023-06-24].
  5. ↑ ks. prałat Zdzisław Peszkowski [online], FUNDACJA "GOLGOTA WSCHODU" [dostęp 2021-07-07]  (pol.).
  6. ↑ Zdjęcie sygnatury na odwrocie obrazu Matki Bożej Katyńskiej.
  7. ↑ Nie ma obrazu Matki Boskiej Katyńskiej. tvp.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-16)]. tvp.info, 14 kwietnia 2010 [dostęp 2011-09-04]
  8. ↑ Jarosław Stróżyk: Obraz Matki Bożej Katyńskiej, "Przewodnik Katolicki", nr 18/2010 [dostęp 2011-09-04]
  9. ↑ Stanisław Gęsiorski: Sanok: 40-lecie parafii pw. Chrystusa Króla. przemyska.pl, 2021-08-24. [dostęp 2022-04-10].
  10. ↑ Łukasz Sztolf: Sanok. Parafia Chrystusa Króla będzie świętować 40-lecie istnienia. przemyska.pl, 2021-08-19. [dostęp 2023-06-24].
  11. ↑ Jan St. Partyka: Madonny kozielskie "Civitas Christiana", nr 4 (157)/2010 [dostęp 2011-09-04]

Bibliografia

  • Kaplica Katyńska w Katedrze Polowej Wojska Polskiego, „Zeszyty Katyńskie”, 16, Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej / Polska Fundacja Katyńska, 2002, s. 1-133, ISBN 83-917780-0-2 .
  • Matka Boska Kozielska, AntoniA. Podsiad (oprac.), WojciechW. Kozłowski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990, ISBN 83-211-1440-7, OCLC 830066678 .
  • Halina Młyńczak, Jacek Trznadel: Matka Boża Kozielska Rozstrzelanych Henryka Gorzechowskiego (dwugłos), [w:] Zeszyty Katyńske (nr 13), Warszawa 2001, str. 193–204. ISBN 83-905877-7-7
  • Krzysztof Wojnicki: Matka Boża na desce z pryczy, [w:] Nasz Głos, 2007, nr 12
  • Jan St. Parytka: Madonny kozielskie, [w:] Nasz Głos, 2009, nr 11
  • Jan St. Partyka: Matka Boska bez kaplicy, [w:] Nasz Głos, 2009, nr 11
  • Matka Boża Kozielska. nasza-arka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-20)]. [w:] Nasza Arka, 2008, nr 3
  • Maria Kojs: Więcej niż dzieło sztuki bethania.pl [dostęp 2012-02-16]
  • Matka Boża Kozielska. swzygmunt.knc.pl. [dostęp 2014-04-17].
  • Strona poświęcona kaplicy Katyńskiej w witrynie katedry polowej Wojska Polskiego. katedrapolowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-14)]. katedrapolowa.pl [dostęp 2012-02-16]
  • Jerzy Zawisza: Matka Boska Katyńska. pamietamkatyn1940.pl. [dostęp 2014-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 kwietnia 2014)].
  • Agnieszka Cubała: Matka Boska Katyńska. liceum.zso5.gdynia.pl. [dostęp 2014-04-17].
  • Maria Burdowicz-Nowicka: "Pokonanym - niezwyciężonym". nasza-gazetka.com. [dostęp 2014-04-17].
  • Rafał Chromiński: W hołdzie ofiarom Katynia-Charkowa-Miednoje. Pokonanym niezwyciężonym. nasza-gazetka.com. [dostęp 2014-04-17].
  • Agnieszka Cubała. Kwietniowe urodziny. „Kombatant”, s. 5-7, Kwiecień 2011. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. ISSN 0867-8952.