Język irarutu

Irarutu
Obszar

Papua Zachodnia (Indonezja)

Liczba mówiących

< 6 tys. osób

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 irh
IETF irh
Glottolog irar1238
Ethnologue irh
WALS irr
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język irarutu, także: irahutu, irutu, kaitero, kasira – język austronezyjski używany w indonezyjskiej prowincji Papua Zachodnia, we wschodniej części półwyspu Bomberai[1].

Biegle posługuje się nim mniej niż 6 tys. osób. Jest zagrożony wymarciem. Prawie wszyscy jego użytkownicy komunikują się również w języku indonezyjskim. Wśród młodszych użytkowników rośnie znaczenie tego języka, ze względu na wpływ mediów, systemu edukacji itp.[2]

Wyróżnia się trzy główne dialekty (dwa dialekty zatoki Arguni oraz dialekt z rejonu zatoki Babo)[3][4]. Według Ethnologue występuje sześć lub siedem dialektów[1]. Jest spokrewniony z językiem kuri, który bywa uznawany za bardzo odrębny dialekt irarutu[5].

Obejmuje dość rozległy obszar geograficzny[6]. W niektórych wsiach używane są również inne języki (m.in. mairasi, tanah merah, sebyar)[7]. Skupiska użytkowników języka irarutu występują w mieście Kaimana oraz pobliskich miejscowościach Tiowa i Kroi[8].

„Kaitero” i „kasira” to nazwy odnoszące się do lokalizacji geograficznych[9]. Nazwa „irarutu” znaczy tyle, co „prawdziwy język”[10]. Formą „irahutu” posługują się osoby z zewnątrz[4].

Jego przynależność w ramach rodziny austronezyjskiej nie została dobrze ustalona[11][12]. Serwis Ethnologue zaliczył go do grupy języków południowohalmaherskich[1].

Zalążkowe informacje nt. tego języka zebrali H.K.J. Cowan (1953) i J.C. Anceaux (1958)[13]. Kolejne materiały ukazywały się w latach 80. i 90. XX wieku. C.L. Voorhoeve oraz badacze z Summer Institute of Linguistics opublikowali podstawowe dane (1989)[14] oraz krótkie opisy gramatyki i fonologii (1991)[15][16]. Istnieje także obszerniejsze opracowanie gramatyczne z 2014 r.[17] Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Irarutu, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06]  (ang.).
  2. ↑ Jackson 2014 ↓, s. v.
  3. ↑ Matsumura 1991 ↓, s. 38.
  4. ↑ a b Matsumura i Matsumura 1991 ↓, s. 76.
  5. ↑ Jackson 2014 ↓, s. 2, 7–8.
  6. ↑ Jackson 2014 ↓, s. 4.
  7. ↑ Jackson 2014 ↓, s. 6–7.
  8. ↑ Voorhoeve 1989 ↓, s. 109.
  9. ↑ Jackson 2014 ↓, s. 2.
  10. ↑ Jackson 2014 ↓, s. 3.
  11. ↑ Blust 1993 ↓, s. 274.
  12. ↑ David Kamholz: Austronesians in Papua: Diversification and change in South Halmahera-West New Guinea. University of California, Berkeley, 2014, s. 31–32. OCLC 910559312. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
  13. ↑ Voorhoeve 1989 ↓, s. 107.
  14. ↑ Voorhoeve 1989 ↓.
  15. ↑ Matsumura i Matsumura 1991 ↓.
  16. ↑ Matsumura 1991 ↓.
  17. ↑ Jackson 2014 ↓.

Bibliografia

  • Robert Blust. Central and Central-Eastern Malayo-Polynesian. „Oceanic Linguistics”. 32 (2), s. 241–293, 1993. DOI: 10.2307/3623195. ISSN 0029-8115. OCLC 5546284256. JSTOR: 3623195. (ang.). 
  • Jason A.J. Jackson: A grammar of Irarutu, a language of West Papua, Indonesia, with historical analysis. Honolulu: University of Hawaiʻi at Mānoa, 2014. ISBN 978-1-321-46324-8. OCLC 1012915801. [dostęp 2021-08-19]. (ang.).
  • Takashi Matsumura: Irarutu phonology. W: Margaret Hartzler, LaLani Wood (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 10: Irian Jaya. Jayapura: Universitas Cenderawasih / Summer Institute of Linguistics, 1991, s. 37–74. ISBN 979-8132-74-2. OCLC 221274465. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
  • Takashi Matsumura, Michiko Matsumura: A preliminary grammar sketch of the Irarutu language. W: Margaret Hartzler, LaLani Wood (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 10: Irian Jaya. Jayapura: Universitas Cenderawasih / Summer Institute of Linguistics, 1991, s. 75–100. ISBN 979-8132-74-2. OCLC 221274465. [dostęp 2023-05-18]. (ang.).
  • Clemens L. Voorhoeve. Notes on Irarutu (An Austronesian language spoken in the centre of the Bomberai Peninsula, Southwest Irian Jaya). „Irian”. 17, s. 107–119, 1989. ISSN 0304-2189. OCLC 773557451. [zarchiwizowane z adresu 2006-08-18]. (ang.).