Irena Nadolna-Szatyłowska

Irena Nadolna-Szatyłowska (ur. 25 stycznia 1932) – polska nauczycielka, pierwsza na świecie i jedyna w Polsce licencjonowana sędzia żużlowa, pasjonatka szybownictwa, spadochroniarstwa i żużla^[1][2][3]. Nazywana „żelazną damą” polskiego żużla^[4].

Życiorys

Urodziła się w Wielkim Klinczu w okolicach Kościerzyny^[5] jako córka Maksymiliana Nadolnego^[6]. Uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie^[1]. Planowała studia w Oficerskiej Szkole Lotniczej Wojska Polskiego w Dęblinie, jednak nie dostała zgody rodziców^[4]. Ukończyła studia pedagogiczne. W latach 1952–1953 pracowała jako nauczycielka w szkole w Piechowicach, później w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Kościerzynie, później w Dyrekcji Okręgowej Szkolenia Zawodowego w Gdańsku^[1].

Ukończyła lotnicze kursy teoretyczne i praktyczne na nieistniejącym lotnisku we Wrzeszczu^[2]. Pierwszy lot szybowcem odbyła w 1956 roku. Jeździła na pokazy lotnicze i skakała ze spadochronem. W dniu 1 maja 1958, podczas uroczystości miejskich związanych z obchodami 1 maja, przeleciała szybowcem nad tłumem zebranym niedaleko Dworca Głównego w Gdańsku. Musiała awaryjnie lądować, ale przelot odbił się szerokim echem w prasie krajowej^[1].

Po uzyskaniu prawa jazdy na samochód i motocykl zaproponowano jej dołączenie do sekcji dziewcząt w klubie motocyklowym^[2]. Sport żużlowy zaczęła uprawiać w roku 1955^[4]. Jej trenerem był żużlowiec Jerzy Dąbrowski, motocyklista z doświadczeniem zdobytym w latach trzydziestych i czterdziestych XX w. Następnie pełniła funkcję wirażowej^[2]. Od 1955 brała udział w ogólnopolskich rajdach motocyklowych kobiet^[1] jako jedna z ok. 30 zawodniczek. W 1958 zawody zlikwidowano^[4]. W 1964 po latach pięcia się przez stopnie kariery^[2] zdobyła licencję sędzi żużlowej^[1]. Sprzymierzeńcami w dążeniu do uzyskania przez nią licencji byli Rościsław Słowiecki i Władysław Pietrzak. Drugi agitował w Międzynarodowej Federacji Motocyklowej, by ta zrobiła wyjątek dla kobiety. Dotąd przepisy FIM nie przewidywały, że kobieta może sędziować zawody^[7]. W nowej roli debiutowała 6 września 1964^[1], sędziując mecz Stali Toruń z Tramwajarzem Łódź^[8]. Cieszyła się zaufaniem i sympatią polskich gwiazd żużla^[5]. Jej pracę docenili zagraniczni żużlowcy, np. Ove Fundin, choć nie od razu^[7]. Początkowo podważano jej kompetencje. Wielokrotnie spotykała się z seksizmem ze strony przedstawicieli środowiska zawodowego^[1] i pomyłkami, np. w nazwisku, popełnianymi przez dziennikarzy^[2]. Niemniej zyskała uznanie kibiców^[8]. W 1977 skończyła seminarium dla sędziów wyścigów międzynarodowych. Łącznie sędziowała 224 imprezy, w tym 32 międzynarodowe. W dniu 25 października 1987 zakończyła karierę. Ostatnim jej występem było sędziowanie podczas Turnieju o Łańcuch Herbowy^[1] w Ostrowie Wielkopolskim^[2]. Wówczas 12 tys. kibiców odśpiewało jej Sto lat^[7].

W 1986 była członkinią ORMO^[6].

W latach 1987–1990 pełniła funkcję komisarza sportowego Głównej Komisji Sportu Żużlowego. Szkoliła przyszłych sędziów^[1]. Prowadziła seminaria, była komisarzem zawodów^[7], do 1992^[2] prowadziła chronometraż^[7].

Do 1999 była wizytatorką szkół zawodowych w Pomorskim Kuratorium Oświaty w Gdańsku^[1].

Mieszka w Gdańsku w pobliżu stadionu żużlowego. Bierze udział w zawodach żużlowych jako kibicka^[1].

Upamiętnienie

W 2001 znalazła się w plebiscycie Gdańszczanin tysiąclecia organizowanym przez wydawany na Pomorzu Gdańskim (szczególnie w Trójmieście) miesięcznik „30 Dni”^[9].

Była jedną z bohaterek projektu o kobietach Gdańska pt. Gdańskie miniatury (spacer w 2013 pod hasłem Kobiety z charakterem). Materiały opracował Krzysztof Murawski^[10][11].

Jest jedną z bohaterek trasy prekursorek po Starym i Głównym Mieście w Gdańsku, powstałej w ramach projektu Metropolitanka, organizowanej przez Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku. Autorką trasy jest Anna Zielińska-Fedoruk^[12].

W 2018 roku powstał dedykowany jej biogram, w ramach projektu Stowarzyszenia Arteria i Instytutu Kultury Miejskiej "100 kobiet na 100-lecie praw wyborczych” dofinansowanego ze środków Miasta Gdańska^[1].

W 2021 twórczynie projektu Metropolitanka działającego przy Instytucie Kultury Miejskiej w Gdańsku^[13] przygotowały serię podcastów pod hasłem Pionierki. Jedną z bohaterek jest Irena Nadolna-Szatyłowska^[14]. Jest też bohaterką cyklicznych spacerów prowadzonych przez twórczynie projektu^[12].

29 maja 2024 wpisano Irenę Nadolną-Szatyłowską do Księgi Rekordów Guinessa jako pierwszą kobietę sędzię żużlową na świecie. Planowane jest stworzenie muralu^{[3][15][16][17]}.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Pachnąca metanolem – reportaż Magdy Świerczyńskiej-Dolot w Radiu Gdańsk o Irena Nadolnej-Szatyłowskiej [2017]
• Podcast o Irenie Nadolnej-Szatyłowskiej [2021]
• Fanpage na Facebooku