Interwencja humanitarna

Interwencja humanitarna – groźba lub działanie podjęte przez państwo, grupę w jego obrębie, grupę państw bądź też organizację międzynarodową, które przy użyciu siły interweniują w sprawy wewnętrzne innego państwa, głównie w celu ochrony jego obywateli przed masowymi naruszeniami uznanych międzynarodowo praw człowieka^[1]. Jest to jednostkowe wydarzenie mające swój początek i koniec, wymierzone w struktury władzy danego państwa. Trudno orzekać o jego legalności, niemniej jednak stanowi ono naruszenie konwencjonalnych zasad stosunków międzynarodowych.

Argumenty na rzecz interwencji humanitarnej

• Państwa mają nie tylko legalne prawo, ale także moralny obowiązek interwencji w sytuacjach łamania praw człowieka, ludobójstwa oraz masowych mordów, naruszających podstawowe standardy ludzkiego zachowania^[2].
• Państwo posiada wartość moralną tylko wtedy, gdy respektuje prawa jednostek i ich interesy. W sytuacji, gdy tego nie robi traci swoją suwerenność oraz może stać się obiektem agresji innych krajów.
• Według zwolenników podejścia legalistycznego prawa człowieka są ważniejsze od praw państw do suwerenności.
• Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Argumenty przeciw interwencji humanitarnej

• Podstawowe przyczyny skłaniające państwa do podjęcia interwencji nie mają podłoża humanitarnego.
• Państwo, motywowane humanitarnie, nie powinno narażać własnych sił zbrojnych na zagrożenie, ponieważ naruszona zostaje w ten sposób umowa pomiędzy państwem a obywatelami.
• Prawo do interwencji humanitarnej mogłoby podlegać nadużyciom ze strony państw, które pod pretekstem ochrony praw człowieka uciekałyby się do realizacji swych tradycyjnych interesów narodowych.
• Państwa stosują zasadę interwencji humanitarnej w sposób wybiórczy.
• W obliczu braku konsensu, co do zasad rządzących podjęciem indywidualnej lub zbiorowej interwencji humanitarnej, ustanowienie prawa do niej naruszałoby ład międzynarodowy.
• Interwencja humanitarna zawsze będzie oparta na preferencjach kulturowych silnych państw.

Aspekty prawne interwencji humanitarnej

Zgodnie z VII rozdziałem Karty Narodów Zjednoczonych każde państwo jest podmiotem suwerennym, co obliguje pozostałe kraje do nieinterwencji oraz zakazu stosowania siły wobec tego państwa jako środka rozstrzygania konfliktów zarówno o zasięgu międzynarodowym, jak i wewnętrznym. Według VII rozdziału Karty NZ, Organizacja Narodów Zjednoczonych nie ma prawa interweniować w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa^[3]. Jednakże Karta przewiduje dwa wyjątki od tej zasady. Pierwszy dotyczy możliwości użycia siły lub stosowania groźby w stosunkach międzynarodowych w sytuacji, gdy sprowadzałoby się to do akcji autoryzowanej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w trybie przewidzianym przez rozdział VII Karty, w przypadku zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Drugi wyjątek jest związany z wojnami narodowowyzwoleńczymi. Prawomocnym wyjątkiem od zakazu użycia siły jest również prawo do samoobrony zapisane w art. 51 Karty NZ.

Karta NZ zobowiązuje państwa do ochrony podstawowych praw człowieka, a zwyczajowe prawo międzynarodowe przewiduje możliwość skorzystania z interwencji humanitarnej.

Wymaga to aby państwa nie tylko działały zgodnie z zasadą, której przypisuje się status prawa zwyczajowego, ale także czyniąc w ten sposób, powinny wierzyć, że działanie to jest zgodne z prawem. Stan taki nazywa się w terminologii prawa międzynarodowego mianem opinio iuris.

Przykłady interwencji humanitarnych

• MONUSCO – operacja ONZ w Kongo (1964)
• Wietnamska interwencja w Kambodży (1978)
• UNITAF – misja pokojowa w Somalii (1992)
• UNAMIR – misja pokojowa w Rwandzie (1993)

Zobacz też

• Prawo międzynarodowe
• Operacje wsparcia pokoju
• Pomoc humanitarna
• Bezpieczeństwo człowieka
• Wojna sprawiedliwa

Przypisy

Bibliografia

• Globalizacja polityki światowej. Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych, JohnJ. Baylis (red.) i inni, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, ISBN 978-83-233-2460-7, OCLC 297669892 .brak strony (książka)
• Domagała A., Interwencja humanitarna w stosunkach międzynarodowych, Bydgoszcz-Wrocław: Oficyna Wydawnicza Branta, 2008, ISBN 978-83-61668-73-2
• Pattison J., Humanitarian Interwention and the Responsibility to Protect: Who should intervene?, Oxford: Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0-19-956104-9
• AgnieszkaA. Szpak AgnieszkaA., Interwencja humanitarna. Aspekt prawny, Toruń: Wydaw. Adam Marszałek, 2005, ISBN 83-7441-161-9, OCLC 749732079 .brak strony (książka)
• Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa : Wydawnictwo Sejmowe, 2006.

Linki zewnętrzne

• Prawo do interwencji humanitarnych
• The Argument about Humanitarian Intervention
• Interwencje humanitarne
• Interwencja humanitarna a pragmatyzm polityczny państw w stosunkach międzynarodowych
• Niektóre aspekty prawne interwencji humanitarnej
• Prawnomiędzynarodowe aspekty użycia siły we współczesnych stosunkach międzynarodowych
• Zbrojna interwencja humanitarna : prawne, moralne i polityczne dylematy
• Międzynarodowa solidarność. Operacje pokojowe ONZ, NATO i UE. iz.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
• Międzynarodowy Trybunał Karny a prawnomiędzynarodowa odpowiedzialność sprawców przestępstw wojennych. stosunki-miedzynarodowe.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
• Karta Narodów Zjednoczonych