Butelka Kleina
Butelka Kleina – jednostronna powierzchnia (nieorientowalna rozmaitość dwuwymiarowa) bez brzegu, przykład rozmaitości topologicznej dwuwymiarowej. Opisana w 1882 przez niemieckiego matematyka Felixa Kleina.
Geneza nazwy
Nazwa tej powierzchni powstała najprawdopodobniej wskutek pomyłki tłumacza – w niemieckiej nazwie „powierzchnia Kleina” (niem. die Kleinsche Fläche) wyraz die Fläche (powierzchnia) pomylono z podobnie brzmiącym die Flasche (butelka). Ponieważ jednak nowa nazwa upowszechniła się w świecie i dobrze kojarzy się z kształtem powierzchni, przyjęła się również w Niemczech. Słowo „butelka” zostało tym łatwiej zaakceptowane, że naczynie będące jej trójwymiarowym rzutem nadaje się do przechowywania cieczy. Umiarkowanie napełnioną butelkę da się bez wylania zawartości ustawić wlotem w dół, pod warunkiem przechylania jej w odpowiednią stronę.
Topologia butelki Kleina
Butelkę Kleina najprościej można definiować jako prostokąt, w którym utożsamiono (sklejono) parami odpowiednie punkty przeciwległych boków, przy czym jedna para została skręcona o 180°. Na ilustracji: boki oznaczone kolorami, z uwzględnieniem orientacji (strzałki).
 |
Butelkę Kleina można włożyć w przestrzeń czterowymiarową R4. Nie daje się jej jednak włożyć w przestrzeń trójwymiarową – prowadzi to do pojawienia się samoprzecięć powierzchni. Proces konstrukcji w R3 pokazuje ciąg ilustracji:
 |  |  |  |  |
Butelkę Kleina można też skonstruować sklejając ze sobą brzegi dwóch wstęg Möbiusa.
Charakterystyka Eulera tej powierzchni jest równa 0.
Zobacz też
- torus
- topologia
Linki zewnętrzne
 | Zobacz galerię związaną z tematem: Butelka Kleina |
- Eric W.E.W. Weisstein Eric W.E.W., Klein Bottle, [w:] MathWorld, Wolfram Research [dostęp 2020-12-12] (ang.).
- Acme Klein Bottle (ang.) – firma Clifforda Stolla sprzedająca szklane butelki Kleina
Encyklopedie internetowe (surface):
- Britannica: topic/Klein-bottle
- DSDE: Kleins_flaske
