Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland

Actuele gebeurtenis
Dit artikel behandelt een actuele gebeurtenis.
De tekst kan daardoor snel veranderen of inmiddels verouderd zijn.
Iedereen kan bijdragen om de inhoud te verbeteren!
Europees Parlementsverkiezingen 2024
Verkiezingsborden van alle partijen bij de Hofvijver in Den Haag
Datum 6 juni 2024
Land Vlag van Nederland Nederland
Te verdelen zetels 31
Opkomst 46,18%
Opvolging verkiezingen
← 2019     2029 →
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Nederland

De Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland waren reguliere Nederlandse verkiezingen op 6 juni 2024 van de 31 Nederlandse afgevaardigden in het Europees Parlement voor de zittingsperiode 2024-2029. Deze verkiezingen werden in de periode van donderdag 6 juni tot en met zondag 9 juni in alle 27 lidstaten van de Europese Unie gehouden voor in totaal 720 leden van de Europese volksvertegenwoordiging.

Nederland, inclusief de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius, behoorde tot de eerste EU-lidstaten waar gestemd werd, samen met Estland, Letland en Litouwen.[1][2] De opkomst was 5 procentpunt hoger dan in 2019 en kwam op 46,18%.

Op woensdag 19 juni stelde de Kiesraad de officiële Nederlandse uitslag vast in een openbare zitting van de Tweede Kamer.[3] De voor Europa breed voorspelde 'ruk naar uiterst rechts' vond in Nederland beperkt plaats; de PVV won flink en ging van een naar zes zetels, de andere uiterst tot extreemrechtse partijen en onafhankelijken verloren samen vijf zetels, de links-sociaaldemocratische combinatie GroenLinks-PvdA kwam op kop met acht zetels.

Op 16 juli 2024 wordt het nieuw gekozen Europees Parlement geïnstalleerd, de eerste besluiten die zullen worden genomen betreffen de nieuwe bezetting van politieke topposities in de Unie waarbij recht moet worden gedaan aan de verkiezingsuitslag.[4]

De zetels in het Europees Parlement zijn naar rato van het inwonertal verdeeld over de EU-lidstaten. Voor Nederland waren er vijf zetels meer verkiesbaar dan bij de verkiezingen in 2019, wat te maken heeft met de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Unie in 2020 en met de bevolkingsgroei.[a][5]

Deelnemende partijen uit Nederland

Aan de verkiezingen deden 20 partijen mee. Partijen die bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2019 minimaal één zetel behaalden, kregen een lijstnummer op basis van het aantal behaalde stemmen. De overige partijen hebben een lijstnummer gekregen door middel van loting.[6]

Van de Nederlandse partijen die aan de verkiezingen in 2019 meededen, had alleen DENK geen lijst ingediend voor de verkiezingen van 2024. Partijen die in 2024 voor het eerst meedoen zijn BBB, Belang Van Nederland (BVNL), JA21, Meer Directe Democratie, NSC en NL PLAN EU. Door afsplitsingen tijdens de zittingsperiode 2019-2024 hebben JA21 en Meer Directe Democratie wel ieder één zetel in het Europees Parlement verkregen.

ChristenUnie en SGP namen, anders dan bij de verkiezingen van 2019, niet meer deel met een gezamenlijke ChristenUnie-SGP-lijst.[7] GroenLinks en PvdA namen wel deel met een gezamenlijke lijst, volgend op de gezamenlijke deelname bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.[8] Onderling is afgesproken dat de kandidaten van GroenLinks en PvdA zich na de verkiezingen 'evenwichtig verdelen' over de twee fracties in het Europees Parlement waarbij beide partijen zijn aangesloten.[8]

Dominantie mannen

De lijsttrekkers voor de negen grootste partijen volgens de nationale verkiezingen, waren allemaal man. Het slotdebat op de Nederlandse televisie liet dan ook bijna alleen maar mannen zien.[9] Twee lijsttrekkers van kleinere partijen, Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) en Anja Haga (ChristenUnie), tekenden bezwaar daartegen aan, maar dat had geen resultaat. Kiezers hebben echter niet de plicht op de lijsttrekker te stemmen en kunnen door middel van een voorkeurstem proberen vrouwelijke kandidaten in het Parlement te krijgen. Anders dan bij kandidaten voor de Tweede Kamer, waar iemand met voorkeurstemmen in het parlement kan komen als ten minste een aantal van 25% van de kiesdeler aan stemmen is gehaald, is de voorkeursdrempel voor het Europees Parlement slechts 10%.[10]

Beslissingen kiesraad

De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst van NL PLAN EU geldig, maar stelde de gebruikelijke extra voorwaarden die voor partijen gelden die voor het eerst deelnemen aan een verkiezing of bij de vorige verkiezing geen zetel hebben behaald. Zij moeten ondersteuningsverklaringen inleveren en een waarborgsom betalen. Daartegen ging de partij in beroep, NL PLAN EU zag het als ongelijke behandeling van niet-gevestigde partijen ten opzichte van gevestigde partijen. De beroepsinstantie, de Raad van State verklaarde het beroep niet ontvankelijk omdat NL PLAN EU geen griffierecht had betaald en niet op de zitting was veschenen

De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst van JEZUS LEEFT ongeldig. In de Kieswet is voorgeschreven dat politieke groeperingen voor de kandidaatstelling gebruik moeten maken van een bij ministeriële regeling vastgesteld model. In het door JEZUS LEEFT ingeleverde zelf gemaakte document ontbraken de verplicht gestelde geboortedata van de kandidaten en de handtekening van de persoon die het ingeleverd had. JEZUS LEEFT tekende beroep aan tegen deze beslissing maar de Raad van State vond de formele eisen die aan de indiening zijn gesteld doorslaggevend en oordeelde het beroep ongegrond.

Overzicht Nederlandse partijen en lijsttrekkers

Lijst[b] Partij[c] Lijsttrekker Europese partij Europese fractie
(2019-2024)
1 GROENLINKS / Partij van de Arbeid (PvdA)[d] Partij van de Arbeid (PvdA) Bas Eickhout PES S&D
GROENLINKS EGP Groenen/EVA
2 VVD Malik Azmani ALDE RE
3 CDA - Europese Volkspartij Tom Berendsen EVP EVP
4 Forum voor Democratie Ralf Dekker ECH[e] / ID[f] / geen[g]
5 D66 Gerben-Jan Gerbrandij ALDE RE
6 Partij voor de Dieren Anja Hazekamp APEU[h] Linkse Fractie
7 50PLUS Adriana Hernández Martínez EDP EVP
8 PVV (Partij voor de Vrijheid) Sebastiaan Stöteler ID ID
9 JA21 Michiel Hoogeveen ECH
10 NL PLAN EU Kok Chan
11 ChristenUnie Anja Haga ECPM EVP
12 Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) Bert-Jan Ruissen ECPM ECH
13 BBB Sander Smit [i]
14 Meer Directe Democratie Dorien Rookmaker ECH
15 SP (Socialistische Partij) Gerrie Elfrink [j]
16 vandeRegio Sent Wierda [k]
17 Volt Nederland Reinier van Lanschot Volt Europa[h]
18 Belang Van Nederland (BVNL) Wybren van Haga
19 NSC Dirk Gotink [i]
20 Piratenpartij - De Groenen[l] Piratenpartij Matthijs Pontier PPEU[h]
De Groenen

Stemgerechtigden en passief kiesrecht

Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement kunnen de officiële inwoners van een lidstaat uitsluitend stemmen op een kandidaat die verkiesbaar is in dat land. EU-burgers die in een andere lidstaat wonen dan hun eigen land kunnen stemmen op een kandidaat of lijst in hun eigen land of in het land waar zij wonen. Dit geldt ook, onder voorwaarden, voor het passief kiesrecht.[11] Het is dus niet mogelijk om op een kandidaat te stemmen, of zich kandidaat te stellen, in een andere lidstaat dan het eigen of het woonland. Hier bestaat kritiek op, omdat er een politicus in een andere lidstaat kan zijn die de standpunten van een kiezer beter vertegenwoordigt. In 2022 keurde het Europees Parlement een voorstel goed dat transnationale kieslijsten mogelijk moet maken. Er is echter tot nu toe geen overeenstemming met de Raad over dit voorstel.[12][13] In Nederland gold voor deze verkiezingen een kiesdrempel van 3%.

Europese fracties of 'partijfamilies'

In het Europees Parlement, met van 2020 tot 2024 703 leden, zijn aan het begin van de voorgaande zittingsperiode zeven verschillende fracties gevormd, de zogenaamde partijfamilies, waarin nationale partijen samenwerken die zich tot een zelfde politieke bloedgroep rekenen.[14] Om deel te nemen aan een fractie moet tussen alle deelnemende nationale partijen onderling instemming bestaan en om een Europese fractie te kunnen vormen moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan.[15] De twee grootste partijfamilies zijn de Europese Volkspartij (EVP) van conservatieve- en christendemocratische partijen en de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), de sociaaldemocraten. Verder zijn er de liberalen met de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) die aan de bredere fractie Renew Europe meedoen, de groenen, de nationaalconservatieven, een linkse fractie The Left en een extreemrechtse fractie ID.

Er bestaat geen sterke fractiediscipline zoals in de Tweede Kamer, de fractievoorzitters geven aan de leden een stemadvies. Dit brengt mee dat bijvoorbeeld de Nederlandse nationale partijen VVD en D66 ook binnen de politieke familie Renew Europe in het Europees Parlement hun eigen zienswijze en standpunten kunnen uitdragen.[16]

De samenwerking in de fracties ligt niet vast en is aan verandering onderhevig. Na de verkiezingen bekijken alle nationale politieke partijen (opnieuw) bij welke Europese fractie ze zich willen aansluiten. De andere deelnemers aan een fractie moeten daarmee instemmen. Als een gekozen lid of nationale partij bij geen enkele fractie welkom is, of tijdens de zittingsperiode een fractie heeft verlaten, kunnen ze wel lid worden of blijven van het parlement; ze vallen dan onder de zogeheten niet-ingeschrevenen.[17] Bij de Nederlandse partijen was dat in 2023 het geval bij voormalig PVV-lijsttrekker Marcel de Graaff, die in 2002 was overgestapt naar Forum voor Democratie en in het Parlement dusdanige uitspraken had gedaan over de Russische invasie in Oekraïne dat zijn fractie ID hem voor drie maanden schorste, waarop hij daar uit stapte.[1]

Belang fractiekeus

De mate van invloed op het Europees beleid is mede afhankelijk van de Europese fractie waarbij een nationale partij zich heeft aangesloten of van plan is zich na de verkiezingen aan te sluiten. Om te beginnen omdat direct na de verkiezingen enkele belangrijke posten binnen de EU opnieuw worden verdeeld en de meest kansrijke kandidaten daaraan voorafgaand overleg voeren met bepaalde fracties om te kijken of beleidsafspraken kunnen worden gemaakt. Ook spelen de fracties en hun voorzitters een belangrijke rol bij bezetting van zetels in de Parlementiare comissies. Maakt een nationale partij geen deel uit van een Europese fractie, is de invloed in het Europees Parlement en in de Unie gering. Maakt een partij deel uit van een eurosceptische fractie, zal in het parlement een ander geluid worden uitgedragen dan wanneer de partij deel uitmaakt van een fractie die de Europese Unie in zijn huidige structuur ondersteunt.

Een actueel voorbeeld van het belang dat de keuze voor een Europese fractie heeft voor de kiezer bij de afweging op welke partij de stem uit te brengen, was BBB. De beweging draagt in Nederland uit eurosceptisch te zijn en vindt de Green Deal te ver doorgeschoten. Enige weken voor de verkiezingen had BBB bekend gemaakt zich aan te willen sluiten bij de EVP, een fractie met een uitgesproken pro-EU houding en belangrijkste ondersteuner van de Green Deal van partijgenoot Ursula von der Leyen. Kiezers die de Green Deal te ver vinden doorgeschoten, konden uit de fractiekeus op voorhand afleiden, dat deze twee belangrijke BBB standpunten moeilijk om te zetten zullen zijn naar daadwerkelijk beleid.[18][7]

In de periode van de verkiezingen van 2024 waren de Nederlandse partijen als volgt aangesloten bij de Europese partijfamilies, of was de wens daartoe geuit (aangegeven met *), in volgorde van grootte:[19][20]

Forum voor Democratie haalde tijdens de verkiezingen van 2019 drie zetels en sloot zich aan bij ECH maar alle drie de leden stapten een jaar later over naar JA21. Vervolgens verlieten Rob Roos en Rob Rooken in 2023 ook die partij weer en gingen onafhankelijk verder. PVV-er Marcel de Graaff stapte in 2020 over naar Forum en is sinds 2022 niet meer aangesloten bij een Europese fractie.[21] Denk doet niet mee aan de verkiezingen voor het Europees Parlement.

Liberale fractie

Op 16 mei 2024 werd in Nederland een hoofdlijnenakkoord gesloten voor het nieuwe kabinet. Het akkoord werd gesloten tussen de PVV (Geert Wilders) en onder andere de VVD. Op 16 mei 2024 sprak de voorzitter van de liberale fractie Valérie Hayer haar afkeuring uit tegen dat akkoord.[22] Op 21 mei deed zij dat opnieuw, omdat ze de standpunten van de PVV in strijd acht met de liberale waarden.[23] Zij wil de kwestie na de verkiezingen binnen de fractie bespreken of samenwerking met de VVD nog mogelijk is. Zij doelt daarbij op het „cordon sanitaire tegen extreemrechts” van de Europese Liberalen.[24] Europees lijsttrekker voor de VVD, Malik Azmani, kondigde aan in het Europees parlement niet te willen samenwerken met de PVV omdat Geert Wilders te kennen heeft gegeven de macht van de EU van binnen uit te willen uithollen.[25][26]

Als besloten wordt ook verder samen te werken met de VVD blijft het aantal zetels van de Nederlandse liberalen gelijk en vormen ze de grootste afvaardiging in een fractie.

Fractie Identiteit en Democratie

Medio mei kondigde PVV fractiegenoot Rassemblement national aan niet langer samen met de Duitse rechtsextreme Alternatieve für Deutschland in een fractie te willen zitten.[27] De reden was dat de lijsttrekker van de AfD, Maximilian Krah, controversiële uitspraken had gedaan over de SS. Partijvoorzitter Marine le Pen kondigde aan zich los te willen maken van extreemrechts, ze overweegt samenwerking met de Italiaanse Fratelli d'Italia.[28] Het streven van de Nederlandse PVV om 'Nederland op 1' te zetten, zal gaan botsen met het streven van andere (sterkere) nationaal-populistische partijen om hun nationaal belang op 1 te zetten.[29] Als PVV bij deze fractie blijft groeit de Nederlandse afvaardiging van een naar zes zetels.

Fractie Europese Volkspartij

De partij van de Hongaarse premier Viktor Orbán is uit de fractie van de christendemocratische EVP van zittend president van de Europese Commissie Von der Leyen gestapt na zware kritiek op Orbán's autoritaire leidersstijl en het afkalven van de rechtsstaat in Hongarije.[10][17] Stemmen die bij deze verkiezingen op zijn partij Fidesz werden uitgebracht, worden voorlopig ingedeeld bij de niet-ingeschrevenen. BBB en NSC hebben aangegeven zich bij de christendemocratische fractie aan te willen sluiten, waar het CDA en de CU al in zitten.[30] CDA en CU wierpen bezwaar op, vanwege de nationale samenwerking met de radicaal-rechtse PVV, maar de EVP ging akoord, wat de Nederlandse inbreng op zes zetels brengt, gelijk aan de voorgaande periode.[31]

Fractie van Europese Socialisten

In 2023 werden de Slowaakse partijen SMER en Hlas door de sociaaldemocratische S&D geschorst, nadat ze in Slowakije een regeringscoalitie vormden met de rechts-nationalistische Nationala Partij.

Fractie van Europese conservatieven en hervormers

De conservatief-rechts populistische ECH, met als grootste nationale partij de Fratelli d'Italia van Giorgia Meloni, krijgt na de verkiezingen nog maar een lid uit Nederland, van de SGP, een verlies van vier Nederlandse zetels.

Cordon sanitaire

De fracties van de sociaaldemocraten en de groenen sluiten al jarenlang samenwerking met de twee families op uiterst rechts uit. Ze vinden hun doelen (deels) strijdig met de doelstellingen van de Europese Unie en de democratische rechtsstaat. Dit wordt cordon sanitaire genoemd.[20] Verschillende uiterst rechtse of conservatieve partijen hebben mede daarom tot nu toe weinig invloed genomen op de totstandkoming van wetten en verordeningen.

Europese Partijen

De Europese partijen hebben deels dezelfde naam als de fractie, het zijn:[32]

  • Europese Volkspartij (EVP)
  • Partij van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE)
  • Partij van Europese Socialisten (PES)
  • Europese Groene Partij (EGP)
  • Animal Politics EU (APEU)
  • Europese Democratische Partij (EDP)
  • Identiteit en Democratie (ID)
  • Europese Christelijke Politieke Beweging (ECPM)
  • Volt Europa
  • Europese Piratenpartij (PPEU)

Kandidaten

Kandidaten moeten bij de Europese verkiezingen veel meer stemmen binnenhalen om een zetel te bemachtigen dan bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Dat komt doordat er maar 31 zetels te verdelen zijn en geen 150. Een week voor de verkiezingen werden FVD, CU en SGP gepeild op nul zetels, PvdD, SP, Volt en BBB staan op één zetel in de peilingen.

Spitzenkandidaten

Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024#"Spitzenkandidaten" voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Sinds 2014 kiezen de fracties een zogenaamde Spitzenkandidat. Dat zijn de politici die door de verschillende Europese partijfamilies worden gezien als hun mogelijke nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Het is de bedoeling dat zij Europa wijd campagne tegen elkaar voeren. In België is geen van de opgestelde kandidaten ook Spitzenkandidat, in Nederland is Bas Eickhout van GroenLinks Europees lijsttrekker voor De Groenen / Vrije Europese Alliantie.

Peilingen

Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland/Peilingen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bijzonderheden

In vijf gemeenten wordt geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, op A3-formaat. Het betreft Alphen aan den Rijn, Boekel, Borne, Midden-Delfland en Tynaarlo. Mocht het experiment als succesvol worden beoordeeld, dan worden deze biljetten landelijk ingevoerd voor volgende verkiezingen.[33][34]

Verkiezingsuitslag

Het tellen van de stemmen begon direct na het sluiten van de stemlokalen in Nederland en op 7 juni telden de gemeentelijk stembureaus de uitslagen van de stembureaus bij elkaar op. De tellingen waren openbaar, maar gemeenten mochten de voorlopige uitslagen pas bekendmaken vanaf zondag 9 juni 23.00 uur. Dan waren de stembussen in alle lidstaten van de Europese Unie gesloten en kon de verkiezing in andere landen niet beïnvloed worden.[4] De definitieve uitslag van de verkiezingen is door de Kiesraad bekendgemaakt op 19 juni 2024.[35] De Commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven van de Tweede Kamer doet vanaf dan onderzoek naar het verloop van de verkiezing. De Tweede Kamer kan besluiten tot een hertelling of een herstemming bij een of meer stembureaus.[4]

Opkomst en kiesdeler

2019 2024
# stemmen % # stemmen %
Kiesgerechtigden 13.164.688 13.542.363
Niet opgekomen 7.644.912 58,03[q] 7.288.896 53,82[q]
Opkomst 5.519.776 41,97[q] 6.253.467 46,18[q]
Ongeldige stemmen 11.696 0,21[r] 11.607 0,15[r]
Blanco stemmen 10.267 0,19[r] 9.662 0,19[r]
Geldige stemmen 5.497.813 99,60[r] 6.232.198 99,66[r]
Kiesdeler[s] [t]211.454 - 201.038 -

Verkiezingsuitslag en zetelverdeling naar partij

Partij[u] 2019 2024 +/−[v]
# stemmen %[w] zetels # stemmen %[w] zetels % zetels
P.v.d.A./Europese Sociaaldemocraten 1.045.274 19,01 6
GROENLINKS 599.283 10,90 3
GROENLINKS / Partij van de Arbeid (PvdA)[x] - - - 1.314.428 21,09 8
subtotaal 1.644.557 29,91 9 1.314.428 21,09 8 −8,82 −1
PVV (Partij voor de Vrijheid) 194.178 3,53 [y]0 1.057.662 16,97 6 +13,44 +6
VVD 805.100 14,64 [y]4 707.141 11,35 4 −3,29 0
CDA - Europese Volkspartij 669.555 12,18 4 589.205 9,45 3 −2,63 −1
D66 389.692 7,09 2 523.650 8,40 3 +1,31 +1
BBB - - - 336.953 5,41 2 +5,41 +2
Volt Nederland 106.004 1,93 0 319.483 5,13 2 +3,20 +2
Partij voor de Dieren 220.938 4,02 1 281.600 4,52 1 +0,50 0
NSC - - - 233.564 3,75 1 +3,75 +1
Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)[z] - - - 228.036 3,66 1 +3,66 +1
ChristenUnie[z] - - - 180.060 2,89 0 +2,89 0
Forum voor Democratie 602.507 10,96 [y]3 155.187 2,49 0 −8,47 −3
SP (Socialistische Partij) 185.224 3,37 0 136.978 2,20 0 −1,17 0
50PLUS 215.199 3,91 1 58.498 0,94 0 −2,97 −1
JA21 - - - 40.570 0,65 0 +0,65 0
vandeRegio & Piratenpartij[aa] 10.692 0,19 0
De Groenen 9.546 0,17 0
Piratenpartij - De Groenen[ab] - - - 23.764 0,38 0 +0,02 0
Belang Van Nederland (BVNL) - - - 23.032 0,37 0 +0,37 0
Meer Directe Democratie - - - 11.295 0,18 0 +0,18 0
NL PLAN EU - - - 8.360 0,13 0 +0,13 0
vandeRegio[aa] - - - 2.732 0,04 0 +0,04 0
ChristenUnie-SGP[z] 375.660 6,83 2 - - - −6,83 −2
overige partijen in 2019 68.961 1,25 0 - - - −1,25 0
totaal 5.497.813 100 [y]26 6.232.198 100 31 0 +5

Gekozen leden

Zie Lijst van Nederlandse Europarlementariërs 2024-2029 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Om met voorkeurstemmen gekozen te worden diende een kandidaat meer dan 10%[36] van de kiesdeler aan stemmen te behalen (voorkeursdrempel), wat bij deze verkiezingen neerkwam op minimaal 20.104 stemmen.

Vier kandidaten zouden op basis van hun plaats op de lijst niet verkozen zijn, maar werden door het aantal op hen uitgebrachte voorkeurstemmen gekozen als lid van het Europese Parlement: Catarina Cordeiro Vieira (GroenLinks/PvdA), Hedy d'Ancona (GroenLinks/PvdA), Anouk van Brug (VVD) en Geert Wilders (PVV). Hierdoor werden voor het eerst meer vrouwen dan mannen gekozen in de Nederlands afvaardiging naar het Parlement gekozen, van de 31 zetels gingen er zestien naar vrouwen en vijftien naar mannen.[37]

Taken Europees Parlement

Algemeen

Het Europees Parlement heeft samen met de Raad van de Europese Unie, de vergadering van ministers uit de nationale regering van elke lidstaat, de wetgevings- en begrotingstaak in de Unie en het oefent namens de burgers de politieke controle uit op de uitvoerende organen.[38][39]

Na de verkiezingen

Vrijwel direct na de verkiezingen, nog voor het nieuwe Parlement is aangetreden, vinden er op verschillende niveaus, tussen verschillende organen en personen, allerlei vormen van (informeel) overleg plaats over de nieuwe bezetting van de belangrijkste posten in de Europese Unie. Het gaat ondermeer om de voorzitters van de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement en om de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid ('EU-minister van Buitenlandse Zaken'). De benoemingen gelden voor de hele zittingsperiode van het Parlement en bij de keuzes moet recht worden gedaan aan de verkiezingsuitslag,[40] Onderdeel van deze besprekingen zijn het door de kandidaten voorgenomen te voeren beleid en de mogelijke ondersteuning die vanuit het Parlement en de lidstaten voor beleidsvoornemens te verwachten is.

De regeringsleiders en gekozen staatshoofden van de lidstaten, de Europese Raad, gaan met elkaar in overleg over voordracht van kandidaten voor de topposities. Alle nationale partijen gaan met elkaar in overleg over samenstelling van de nieuwe fracties, er wordt mogelijk een nieuwe partijfamilie gevormd die de uiterst rechts partijen samenbrengt.[41] De belangrijkste leden van de fracties gaan in overleg met de meest kansrijke kandidaten voor de topposities en wisselen partijprogrammapunten en beleidsvoornemens uit.[42]

Het nieuwe Europees Parlement wordt van 16 tot 19 juli in Straatsburg geïnstalleerd en neemt de uiteindelijke besluiten over invulling van de topposities. Tijdens deze eerste plenaire bijeenkomsten wordt over de nieuwe Commissievoorzitter gestemd en onder meer ook over de nieuwe parlementsvoorzitter en veertien ondervoorzitters. Ook de voorzitters en functies in de inhoudelijke commissies worden dan gekozen, bijvoorbeeld voor milieu, volksgezondheid of landbouw.[41]

Na het zomerreces volgen voordrachten van de nieuwe Eurocommissarissen, die daarna allemaal moeten verschijnen bij hoorzittingen in het Europees Parlement; een procedure die enige maanden kan duren.[ac]

Bronnen, noten, referenties

Bronnen

  • Verkiezingen Europees Parlement 6 juni 2024 op www.verkiezingsuitslagen.nl.
  • Verkiezingskalender op www.kiesraad.nl
  • Kandidatenlijsten Europees Parlementsverkiezing 2024 op www kiesraad.nl, 8 mei 2024

Noten

  1. ↑ Op 1 februari 2020 kreeg Nederland drie extra zetels toegewezen na de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie.
  2. ↑ Klik op het lijstnummer om de kandidatenlijst van de betreffende partij(en) te zien.
  3. ↑ De partijaanduidingen in deze kolom zijn conform de bij de Kiesraad geregistreerde aanduidingen in het Register Europees Parlement
  4. ↑ PvdA en GroenLinks deden in 2019 mee met twee aparte lijsten.
  5. ↑ 2019-2020
  6. ↑ 2022
  7. ↑ 2022-2024
  8. ↑ a b c Deze partij is niet door de EU geregistreerd als politieke partij in het verband van de Europese Unie.
  9. ↑ a b Deze partij heeft zich uitgesproken deel uit te willen maken van de fractie van de Europese Volkspartij.
  10. ↑ Deze partij heeft zich uitgesproken deel uit te willen maken van de Linkse Fractie.
  11. ↑ Deze partij heeft zich uitgesproken zich te willen aansluiten bij EVA en deel uit te willen maken van de fractie van de De Groenen/Vrije Europese Alliantie.
  12. ↑ Piratenpartij deed in 2019 mee met een gezamenlijke lijst met vandeRegio en de De Groenen met een aparte lijst.
  13. ↑ De CU zat in de ECH fractie maar verliet deze nadat FVD daar in kwam. Het in 2019 voor 50PLUS gekozen lid Toine Manders stapte over naar het CDA
  14. ↑ Door overstap van langjarig Europarlementariër In 't Veld van D66 naar Volt omdat D66 haar te oud vond om nog op te stellen (leeftijd was toen 61 jaar).
  15. ↑ Forum voor Democratie haalde drie zetels en kreeg er in 2020 na de Brexit herverdeling een bij, de mensen liepen over naar JA21, Meer Directe Democratie en/of werden partijloos. PVVer De Graaff liep uit de fractie ID over naar Forum maar werd in 2023 uit de fractie gezet wegens te nauwe banden met het Kremlin. Toen Forum werd geaccepteerd bij ECH verliet CU deze fractie voor die van de EVP.
  16. ↑ Bij de Europese verkiezingen van 2019 behaalde de PVV 3,5 procent van de Nederlandse stemmen, niet genoeg voor een zetel. Een zetelherverdeling na de Brexit leverde de partij uiteindelijk een zetel op die werd bezet door Marcel de Graaff maar hij ging vanaf 2022 verder onder Forum voor Democratie (FVD) bij de ECH fractie, waar hij vanaf 2023 niet langer welkom was vanwege te nauwe betrekkingen met het Kremlin en fractieloos verderging. Het is niet zeker of PVV zich na de verkiezingen weer bij ID aansluit, omdat Wilders zich mogelijk wil afgrenzen van de Duitse AfD, net als Le Pen.
  17. ↑ a b c d % van het aantal kiesgerechtigden.
  18. ↑ a b c d e f % van het aantal uitgebrachte stemmen.
  19. ↑ In 2019 op basis van 26, in 2024 op basis van 31 verkiesbare zetels.
  20. ↑ Na de herberekening in 2020 op basis van 29 zetels bedroeg de kiesdeler 189.579.
  21. ↑ Naamgeving conform registratie bij de Kiesraad in 2024.
  22. ↑ Vergeleken met 2019.
  23. ↑ a b % van het aantal geldige stemmen.
  24. ↑ In 2024 gemeenschappelijke lijst van GroenLinks en PvdA.
  25. ↑ a b c d Na de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie op 31 januari 2020 werden aan Nederland drie extra zetels toegewezen. Deze zetels werden toegedeeld aan PVV, VVD en FVD.
  26. ↑ a b c SGP en ChristenUnie namen in 2019 deel met een lijst met de naam ChristenUnie-SGP, wat een geregistreerde aanduiding was.
  27. ↑ a b In 2019 gemeenschappelijke lijst van vandeRegio en Piratenpartij.
  28. ↑ In 2024 gemeenschappelijke lijst van Piratenpartij en De Groenen.
  29. ↑ Deze hoorzittingen door de volksvertegenwoordiging om informatie te krijgen van personen die de nieuwe posten gaan bezetten, was inspiratie voor de Nederlandse Tweede Kamer om een vergelijkbare procedure in te voeren voor beoogd ministers en staatssecretarissen, per de kabinetsformatie Nederland 2023-'24.

Referenties

  1. ↑ a b Kiesraad, Europees Parlement - Verkiezingen - Kiesraad.nl. www.kiesraad.nl (20 april 2016).
  2. ↑ NWS, VRT, Liveblog verkiezingen - Bart De Wever raadt coalities met Vlaams Belang op elk niveau af: "Dat is de snelste weg naar Vivaldi 2". vrtnws.be (6 juni 2024). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
  3. ↑ ANP, Na exitpolls komen nu de uitslagen voor Europese verkiezingen. dagblad070.nl. Geraadpleegd op 9 juni 2024.
  4. ↑ a b c Kiesraad, Bekendmaking uitslag Europees Parlementsverkiezing - Nieuwsbericht - Kiesraad.nl. www.kiesraad.nl (6 juni 2024). Geraadpleegd op 11 juni 2024.
  5. ↑ Europese Raad, Europese Raad bepaalt samenstelling Europees Parlement. www.consilium.europa.eu (22 september 2023).
  6. ↑ Kiesraad, 20 politieke groeperingen nemen deel aan Europees Parlementsverkiezing - Nieuwsbericht - Kiesraad.nl. www.kiesraad.nl (29 april 2024). Geraadpleegd op 30 april 2024.
  7. ↑ a b nieuwsredactie, ChristenUnie stopt Europese samenwerking met SGP: partijen uit elkaar gegroeid. NU (14 juli 2022). Geraadpleegd op 1 augustus 2023.
  8. ↑ a b Verkiezingsreglement gezamenlijke deelname GroenLinks en PvdA aan de verkiezingen van het Europees Parlement in 2024 (1 december 2023).
  9. ↑ Alleen mannen bij slotdebat verkiezingen: ‘Zeer ongewenst, maar verantwoordelijkheid van partijen zelf’. Algemeen Dagblad (22 mei 2024). Geraadpleegd op 5 juni 2024.
  10. ↑ a b Voorkeurstemmen. www.parlement.com. Geraadpleegd op 11 juni 2024.
  11. ↑ Europese verkiezingen. Your Europe. Geraadpleegd op 17 mei 2024.
  12. ↑ Hervorming EU-verkiezingen: EP-leden willen gemeenschappelijke regels, transnationale lijsten. Onderwerpen | Europees Parlement (28 april 2022). Geraadpleegd op 17 mei 2024.
  13. ↑ (en) Parliament, European, Proposal for a Council Regulation on the election of the members of the European Parliament by direct universal suffrage, repealing Council Decision (76/787/ECSC, EEC, Euratom) and the European Electoral Act | Legislative Train Schedule. European Parliament. Geraadpleegd op 17 mei 2024.
  14. ↑ Fracties. europa.eu. Geraadpleegd op 11 juni 2024.
  15. ↑ BBB mogelijk niet welkom bij christendemocratische Eurofractie EVP: 'Te anti-Europees'. NPO Radio1 (31 mei 2024). Geraadpleegd op 10 juni 2024.
  16. ↑ De Europese verkiezingen uitgelegd in zes heldere vragen en antwoorden<. volkskrant.nl. DPG Media BV. Geraadpleegd op 15 mei 2024.
  17. ↑ a b Duitse partij AfD uit Europese fractie gezet na uitspraken lijsttrekker. nos.nl (23 mei 2024). Geraadpleegd op 23 mei 2024.
  18. ↑ Abels, Romana, "BBB sluit zich aan bij christendemocraten in Brussel en steunt daarmee Green Deal", Trouw, 18 juni 2024. Geraadpleegd op 18 juni 2024.
  19. ↑ Edo van der Groot, Priscilla Slomp, Wat staat er op het spel deze Europese verkiezingen?. nu.nl. DPG Media bv (6 juni 2024). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
  20. ↑ a b VVD mogelijk uit Europese fractie gezet vanwege samenwerking met Wilders. Nu.nl. Geraadpleegd op 23 mei 2024.
  21. ↑ Romana Abels, Rechtse fractie blieft het geluid van Marcel de Graaff niet meer. Trouw. DPG Media. Geraadpleegd op 11 juni 2024.
  22. ↑ Wiel, Clara van de, "Europese liberalen onderstrepen ‘totale afkeuring’ Nederlands coalitieakkoord", NRC, 16 mei 2024. Geraadpleegd op 24 mei 2024.
  23. ↑ Europese Liberalen overwegen schorsing VVD vanwege samenwerking met PVV. nos.nl (21 mei 2024). Geraadpleegd op 23 mei 2024.
  24. ↑ Derbali, Naïm, "Voorzitter Europese liberalen stelt VVD opnieuw ter discussie als onderdeel fractie", NRC, 21 mei 2024. Geraadpleegd op 24 mei 2024.
  25. ↑ "Yesilgoz reageert op kritiek Timmermans: ‘Al 800 keer gehoord’", De Telegraaf | Goedemorgen Nederland.
  26. ↑ "Wilders vindt afscheid van Nexit geen ommezwaai: ‘Nu gaan we macht van de EU van binnenuit uithollen’", Algemeen Dagblad, 8 april 2024.
  27. ↑ Partij Marine Le Pen wil niet met AfD in Europese fractie. Duitsland Instituut. Geraadpleegd op 23 mei 2024.
  28. ↑ Visser, Peter, PVV wil zich aansluiten bij nieuwe Europese fractie met Le Pen en Meloni. WNL (31 mei 2024). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
  29. ↑ Waarom de nieuwe premier van Italië radicaal-rechts wordt genoemd. stories.nos.nl (27 september 2022). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
  30. ↑ BBB mogelijk niet welkom bij christendemocratische Eurofractie EVP: 'Te anti-Europees'. NPO Radio1 (31 mei 2024). Geraadpleegd op 10 juni 2024.
  31. ↑ CDA stemt in met toetreding Europarlementariërs NSC en BBB tot EVP-fractie. CDA - CDA Europees Parlement. Geraadpleegd op 19 juni 2024.
  32. ↑ Fracties in het Europees Parlement. rug.nl. Rijksuniversiteit Groningen / Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (23 mei 2024). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
  33. ↑ 5 gemeenten stemmen met een kleiner en handzamer stembiljet tijdens de Europees Parlementsverkiezing, rijksoverheid.nl, 11 maart 2024
  34. ↑ In 5 gemeenten experiment met kleiner stembiljet, Gemeente.nu, 13 maart 2024
  35. ↑ Kiesraad, Bekendmaking uitslag. www.kiesraad.nl. Geraadpleegd op 27 mei 2024.
  36. ↑ Voorkeurstemmen Parlement.com. Gearchiveerd op 19 maart 2023.
  37. ↑ Voor het eerst meer vrouwen dan mannen in Europees Parlement. RD.nl (19 juni 2024). Geraadpleegd op 19 juni 2024.
  38. ↑ Soorten instellingen, organen of agentschappen | Europese Unie. european-union.europa.eu. Geraadpleegd op 17 mei 2024.
  39. ↑ (en) Policy, law – decision-making process | European Union. european-union.europa.eu. Geraadpleegd op 18 mei 2024.
  40. ↑ (en) The role of the European Council in nominations and appointments. consilium.europa.eu. Europese Raad.
  41. ↑ a b Staal, Herman, "Hoe gaat Europa verder na de verkiezingen? Er moeten snel cruciale keuzes worden gemaakt", NRC, 10 juni 2024.
  42. ↑ Zo heeft Europa gestemd en dit betekent het voor de komende jaren. nos.nl (10 juni 2024). Geraadpleegd op 11 juni 2024.
Vlag van Europa
· · Sjabloon bewerken
Vlag van Nederland
Verkiezingen in Nederland voor het Europees Parlement
· · Sjabloon bewerken
Vlag van Europa
Reguliere verkiezingen:1979 · 1984 · 1989 · 1994 · 1999 · 2004 · 2009 · 2014 · 2019 · 2024
Tussentijdse verkiezingen:1981 · 1987 · 1995 · 1996 · 2007 · 2013