Saar de Swart

Saar de Swart
Portret van Saar de Swart gemaakt door George Hendrik Breitner
Persoonsgegevens
Volledige naam Elisabeth Sara Clasina de Swart
Geboren Arnhem, 6 augustus 1861
Overleden Anacapri, 12 augustus 1951
Geboorteland Nederland
Beroep(en) kunstschilder
Oriënterende gegevens
Jaren actief 1876-1951
RKD-profiel
Portaal  Portaalicoon   Kunst & Cultuur

Elisabeth Sara Clasina (Saar) de Swart (Arnhem, 6 augustus 1861 - Anacapri (Capri, Italië), 12 augustus 1951) was een Nederlandse beeldhouwster.

Leven en werk

De Swart werd in 1861 in Arnhem geboren als dochter van de kunstschilder Corstianus Hendrikus de Swart en Elisabeth Sara IJntema. Zij volgde omstreek 1887 een korte tijd de opleiding aan de Rijksnormaalschool voor Kunstnijverheid te Amsterdam en kreeg daarna les in beeldhouwen van Lambertus Zijl. Rond 1889 kreeg zij in Parijs les van de beeldhouwer Auguste Rodin. Via Rotterdam kwam zij vervolgens in Amsterdam terecht, waar zij woonde in het door Willem Witsen gekochte huis - het latere Willem Witsenhuis - aan het Oosterpark. In 1898 verhuisde ze met haar levensgezellin, de schilderes en tekenares Emilie van Kerckhoff, naar Laren in Het Gooi. De Swart en Van Kerckhoff verbonden zich als artistiek medewerksters aan het kunstatelier 't Binnenhuis, maar samen met enkele andere kunstenaars zegden zij in 1901 uit onvrede hun medewerking op. In 1918 vestigden zij zich op het Italiaanse Capri.[1]

De Swart werd geportretteerd door de schilders Breitner, Veth en Isaac Israëls. Door de schrijver Jan Engelman wordt ze bestempeld tot de "Muze der Tachtigers", een typering die niet onomstreden was.[2] De Swart, op wie al eerder Willem Kloos verliefd was geweest, werd geadoreerd door de schilder Eduard Karsen. Diens liefde werd door De Swart niet beantwoord vanwege haar lesbische geaardheid. De afgewezen Karsen nam naderhand wraak door haar en haar vriendinnen te belasteren. Een vriendengerecht maakte een eind aan het geschil en stelde Karsen in het ongelijk.[3] Maar Karsen bleef nog jarenlang wrokken.[4]

De Swart had bewondering voor het werk van de schilder Odilon Redon, die zij in haar Parijse tijd had leren kennen. Samen met Jan Veth nam zij het initiatief om in Nederland een tentoonstelling aan zijn werk te wijden. Deze tentoonstelling werd in 1894 door de Haagse Kunstkring georganiseerd.

De Swart overleed in 1951 op 90-jarige leeftijd in Anacapri op Capri.

Werk

Het door De Swart gemaakt beeld Jongen met schildpad behoort tot de collectie van het Singer Museum te Laren. Het Museum Arnhem bezit haar beeld Balinese danseres en ook het Kröller-Müller Museum in Otterlo heeft werk van De Swart in de collectie.

  • Portret van De Swart door Jan Veth
    Portret van De Swart door Jan Veth
  • Portret van De Swart door Isaac Israëls
    Portret van De Swart door Isaac Israëls
Bronnen
  • Biografische gegevens bij het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis
  • Klarenbeek, Hanna Penseelprinsessen & broodschilderessen: Vrouwen in de beeldende kunst 1808-1913, Bussum, 2012
  • Huiskamp, Marloes Swart, Elisabeth Sara Clasina de (1861-1951) in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland - (13/01/2014)
  • Endt, Enno, "Het festijn van tachtig, hoofdstuk V, Amsterdam, 1990

Literatuur

  • Versteegh, Jaap, Dichter op de saffische rots - Jan Engelman en Saar de Swart - hun vriendschap, in “De Parelduiker”, jaargang 3/nummer 3, blz.42-51, 1998
  • Versteegh, Jaap, Saar de Swart - Arnhem 1861-Anacapri 1951, in “Elck zijn waerom”, blz. 282-283, Arnhem/Antwerpen 2000
  • Versteegh, Jaap, De karmische band tussen Emilie van Kerckhoff en Sara de Swart, in “Tijdschrift voor biografie”, jaargang 4/nummer 3, blz. 14-22, 2015
  • Versteegh, Jaap, Fatale kunst - Leven en werk van Sara de Swart 1861-1951, Nijmegen 2016
  • Versteegh, Jaap, Pruikeling op reis. Emilie van Kerckhoff, illustratrice, grafisch ontwerpster en schrijfster, in “De Boekenwereld”, jaargang 34/nummer 1, blz. 52-55, 2018
  • Wiel, Rein van der, De onbeantwoorde liefde van Eduard Karsen voor Sara de Swart, in "Historisch tijdschrift Holland", jaargang 30, nr. 4/5, blz. 256-271, 1998
  • Everard, E. Sporen van Saar de Swart, beeldhouwster (1861-1951), in "Lust & Gratie", jaargang 29, blz. 76-92, 1991
  • J. Eduard Karsen, Een droom en een scheidsgerecht. Amsterdam, 1986
  • Jan Engelman, Saar de Swart, muze der tachtigers. Utrecht-Bunnik, Sjaalmanpers, 1986. 16 p. 115 genummerde ex. Klein Literair Museum 14

Noten

  1. ↑ Begin 20e eeuw was Capri een populair toevluchtsoord voor lesbische vrouwen
  2. ↑ "Dat deed hij [Engelman] ten onrechte: haar persoon was voor zo'n epitheton ornans te omstreden geweest" (Van der Wiel 1998:256) en "De titel ‘Muze der Tachtigers’ die schrijver Jan Engelman voor Saar de Swart bedacht [...] is daarom niet helemaal op zijn plaats" (Huiskamp 2014)
  3. ↑ Endt 1990:112
  4. ↑ J. Eduard Karsen, Een droom en een scheidsgerecht. Amsterdam, 1986