Eenheid door Democratie

Oproep van Eenheid door Democratie n.a.v. de Tweede Kamerverkiezingen 1937.

Eenheid door Democratie of voluit Nederlandsche Beweging voor Eenheid door Democratie (EDD), was een Nederlandse buitenparlementaire beweging die zich van 1935 tot 1940 tegen zowel het nationaalsocialisme als het communisme richtte. Het motto van de beweging was 'Mussert noch Moskou' - een verwijzing naar de NSB-slogan 'Mussert of Moskou'. EDD gaf ook een tijdschrift met de naam Eenheid door Democratie uit, en verschillende boeken en brochures.

EDD werd op 27 juni 1935 opgericht[1] door Pieter Geyl, Wim Schermerhorn en anderen,[2] als reactie op het succes van de NSB bij de Provinciale Statenverkiezingen van april 1935. De Nederlands-joodse zakenman Daniël Wolf was met een gift van tweehonderdduizend gulden grootfinancier van de organisatie.[3] De beweging deed niet mee aan de verkiezingen van 1937, maar gaf een stemadvies. Ook werd gepoogd de NSB wind uit de zeilen te nemen door te wijzen op de on-Nederlandse oorsprong van de ideeën van NSB-leider Anton Mussert.[4] De opvatting van de EDD werd bestreden door NSB-theoreticus Baltus Wigersma, die meende dat democratie juist ontstond door eenheid.[5]

Pieter Brijnen was aanvankelijk secretaris. In 1938 volgde een bestuurscrisis waarbij voorzitter H. Faber, en secretaris W. Ritmeester aftraden. Op verzoek van Jan Goudriaan, die lid van het hoofdbestuur was, nam Willem Schermerhorn het voorzitterschap op zich.[6] De betrekkingen met het Comité van Waakzaamheid werden verbeterd, maar het kwam niet tot samenwerking.

Naar eigen opgave verdubbelde het ledental in 1937 ruimschoots, van zo'n tienduizend naar 21.567 leden[7] en In de zomer van 1939 telde EDD een kleine 30.000 leden.[8] De beweging werd in mei 1940 ontbonden. Schermerhorn werd later wegens zijn voorzitterschap door de Duitsers geïnterneerd in het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel.[9]

Bekende leden

Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Wichert ten Have De Nederlandse Unie: aanpassing, vernieuwing en confrontatie in bezettingstijd 1940-1941 (1999) ISBN 9053338756 pagina 62 (volgens C.H. Wiedijk Koos Vorrink: gezindheid, veralgemening, integratie : een biografische studie (1891-1940) (1986) pagina 263 is EDD op 29 juni 1935 opgericht)
  2. ↑ Léon Hanssen Leven in geleende tijd. Over Menno ter Braak
  3. ↑ Herman Langeveld en Bram Bouwens (2018). Whisky, wapens en weelde. Daniël Wolf, ondernemer in crisis- en oorlogstijd. Amsterdam: Uitgeverij Boom, p.148
  4. ↑ Campagne Tweede-Kamerverkiezingen 1937
  5. ↑ Democratie door Eenheid in plaats van eenheid door Democratie De Waag, 6 maart 1937
  6. ↑ Schermerhorn, Willem (1894-1977). Gearchiveerd op 19 mei 2011.
  7. ↑ Haarlem's Dagblad | 10 januari 1938 | pagina 5: Eenheid door Democratie groeide sterk in 1937. Ledental meer dan verdubbeld.. Krantenviewer Noord-Hollands Archief. Gearchiveerd op 3 december 2021. Geraadpleegd op 3 december 2021.
  8. ↑ Jan Pieter Stoop (2001). Om het volvoeren van een christelijke staatkunde' : de Anti-Revolutionaire Partij in het interbellum. Amsterdam: Vrije Universiteit, p.149
  9. ↑ Project: Biography Willem Schermerhorn Narcis 2005